Anh nguyenphuc phân tích đọc sướng quá, anh có thể nói sơ qua về hơi Hạ (Ngự)?
Hơi Hạ là hơi của 7 bài. Trong đó có 4 bài có mấy câu giống hơi nhau. Đó là bài Ngũ đối thượng, Ngũ đối hạ, Long ngâm và Long đăng.
Nói là hơi Hạ vì đàn dây nhạc lễ, thấp hơn dây bắc 1 bậc, khác dây thì hơi đã khác rồi và có những câu đặc biệt (đặc thù) của Bài Hạ (Ngũ Đối Hạ) là câu:
Tồn (XẠNG) cống xê xự xang (LÌU)
(câu này nằm rải rác trong toàn bài)
Không có câu này thì không ra hơi bài Hạ.
Hơi Hạ là hơi của nhạc lễ (vì 7 bài thuộc gốc nhạc lễ mà ra).
Ngày xưa các nhạc sư gọi là hơi nhạc lễ, mà nhạc lễ thì bài Hạ (Ngũ Đối Hạ) làm gốc, nên ngày nay người ta gọi hơi Hạ từ ý nghĩa đó mà ra.
Thật ra hơi hạ và bắc cũng là một, nhưng nhạc lễ lấy
xề u làm chủ âm còn bắc thì lấy
xàng liu làm chủ âm.
Dây bắc lấy liu làm liu, dây nhạc lấy phan làm liu khi trở qua Xuân Nữ mới ăn.
Vì khác cung bận (như nói trên) nên đàn nghe hơi cũng khác. Như cùng là dây vọng cổ kép mà đàn Hò Nhứt và Hò Nhì nghe hơi cũng khác rồi.
Tóm lại hơi Hạ là hơi nhạc lễ.
Còn hơi Ngự... 8 bài ngự không có hơi riêng. Chỉ gọi là bài ngự, không có hơi gì đặc biệt, cũng chỉ là hơi bắc và hơi ai, hơi oán mà thôi.
Trong đó hết 6 bài hơi bắc, chỉ có bài Tương Tư (Tương Tư ngự) là hơi ai oán. Bài Chiêu Quân thì có khi người ta chơi hơi như hơi xuân toàn bài, có khi chơi theo hơi ai toàn bài, có khi chơi hơi xuân rồi trở qua hơi ai từng đoạn. Cái đó khi chơi phải nói trước với nhau, nếu không sẽ không khớp.
Nguyên văn bởi
Giang Tiên
Nguyenphuc chắc giờ ngủ rồi. ^^! Chờ nhé bạn.
Mà "hơi hạ" có, vậy có "hơi thượng" không nhỉ?
Hơi Hạ có như đã giải thích. Hơi Thượng thì không có
Nói thêm về hơi Hạ chút nữa.
Trong cổ nhạc tài tử có 7 bài
(nhóm thất chính) gốc là nhạc lễ, mà ngày xưa nhạc lễ cây đàn cò chánh là cây đàn chính nên 7 bài lễ còn gọi là 7 bài cò.
(Phụ chú: đàn cò có 3 loại là cò chánh, cò lòn và cò líu)
Bài Ngũ Đối Hạ (Bài Hạ) thường gọi là Hạ Cò. Nhạc lễ không thể thiếu bài Hạ cho nên đàn hơi nhạc lễ thì người ta gọi là hơi Hạ là vậy.
Hát Bội thường chơi Bài Hạ, Xuân Nữ, Nam Ai, Nam Xuân, Đảo, Tẩu Mã...
Đờn Hát Bội là đờn bài bản nhạc lễ, không phải bài bản tài tử hay cải lương.
Bài Hạ, Nam Ai, Nam Xuân, Đảo... của Hát Bội (tức là nhạc lễ) hoàn toàn khác với Bài Hạ, Nam Ai, Nam Xuân, Đảo... của tài tử và cải lương.
Muốn biết nhạc lễ ra sao thì nghe hát bội miền Nam (khác với hát bội Bình Định) hoặc nghe nhạc đám tang đó.
Trong giới đàn ca cũng phân biệt rành mạch giữa Nam nhạc và Nam ca. Nam nhạc là Nam Ai nhạc lễ, nam ca là Nam Ai tài tử, cải lương.
Nhạc lễ chỉ có nhạc mà hoàn toàn không có lời ca cho từng điệu nhạc.
Hát bội là hát theo hơi nhạc chứ hoàn toàn không theo nhịp trường canh như tài tử cải lương, đại khái như nói lối của cải lương vậy.
Hát bội có chia ra nói lối, hát nam, hát khách.
Hát nam là nhạc buồn, hát khách là nhạc vui.
Nhạc lễ chính là để cúng tế như cúng đình cúng miễu, tế lễ chỗ thờ phượng trang nghiêm. Cho nên đàn mấy bài lễ (đã chuyển qua tài tử) giọng điệu phải trang nghiêm, nhất là bài Ngũ Đối Hạ.