Phụng Hoàng Lai Nghi

[nguyenphuc]

Quyển sách đàn ca cổ nhạc tựa là Cầm Ca Tân Điệu của tác giả Trần Phong Sắc người tỉnh Tân An viết vào thời nền ca nhạc tài tử còn phôi thai, gồm đủ loại bài bản (vào thời đó), cũng như quyển sách đàn ca cổ nhạc tựa là Ca Nhạc Cổ Điển Bạc Liêu của tác giả Trịnh Thiên Tư viết sau này thì 4 bản oán tổ trong đàn ca tài tử có tên thống nhất là Tứ Đại, Phụng Hoàng, Giang Nam, Phụng Cầu.
Nhưng khoảng mấy chục năm gần đây lại xuất hiện thêm tên Phụng Hoàng Lai Nghi hay Phụng Hoàng Cầu và Phụng Cầu Hoàng Duyên để thay thế cho tên Phụng Hoàng và Phụng Cầu.
Khi ngành sân khấu cải lương phát triển, một vài soạn giả tiền phong muốn đưa thêm bản Phụng Hoàng (tài tử) vào cải lương (ngoài bản Tứ Đại đã vào cải lương trước đó), để thêm phần phong phú. Nhưng bản Phụng Hoàng có mấy dị bản, không biết soạn lời ca theo bản nào, ngay cả các thầy đàn cũng không thống nhất lòng bản với nhau. Vì vậy một soạn giả tiền phong soạn ra vở tuồng Máu Thấm Tần Hoàng Đảo (vào khoảng cuối thập niên 40 đầu thập niên 50 của thế kỷ trước) đã lấy bản Phụng Hoàng tài tử sửa lại một số chỗ dị biệt và sửa những câu dứt 7 nhịp thành 8 nhịp cho đào kép dễ ca. Soạn giả này chỉ lấy 12 câu đầu của bản Phụng Hoàng tài tử mà thôi.
Tuồng Máu Thấm Tần Hoàng Đảo xuất hiện bản Phụng Hoàng 12 câu (đàn theo cải lương) gây sự chú ý cho giới thưởng ngoạn.
Mãi đến giữa thập niên 60 của thế kỷ trước, soạn giả Hà Triều Hoa Phượng "vực dậy" bản Phụng Hoàng 12 câu nói trên đưa vào vở tuồng Nửa Đời Hương Phấn, đã lấy nước mắt của không biết bao nhiêu lượt khán thính giả. Từ đó các soạn giả khác "phát huy" và Phụng Hoàng cải lương 12 câu đã đứng vững và tồn tại song song với Phụng Hoàng tài tử mà cũng là con đẻ của Phụng Hoàng tài tử.
Nếu so sánh đối chiếu thì Phụng Hoàng cải lương và Phụng Hoàng tài tử (12 câu đầu) có cấu trúc lòng bản giống nhau, cải lương chỉ sửa lại những phần như đã nói trên đúng theo nghĩa "cải" là sửa "lương" là tốt", tức là sửa lại cho tốt hơn về nhịp nhàng, thang âm lòng bản.
Thoạt kỳ thuỷ, bản Phụng Hoàng cải lương vô LIU như Phụng Hoàng tài tử, nhưng khi đào ca thì thường hay vô XÊ để không bị chìm hơi. Giống như bản vọng cổ có một thời thường vô XÊ (thay vì vô LÌU như hiện nay).
Từ nay nhạc giới dùng tên Phụng Hoàng Lai Nghi hay Phụng Hoàng Cầu để chỉ bản Phụng Hoàng tài tử đã có từ khi thầy, tổ lưu truyền.
Bản Phụng Hoàng Lai Nghi (và các bản oán tổ), giới tài tử thường đàn kìm với dây Tố Lan vì dây này nghe mùi mẫn, ai oán, thảm não...
Dây Tố Lan ăn với dây Hò Nhì, cho nên khi hoà tấu, các nhạc cụ khác cũng phải đàn ở cung/bậc Hò nhì.
Cách lên dây Tố Lan đàn kìm (để đàn bản oán) như sau:

Dây lớn (tức là dây tồn):

Buông dây là chữ HÒ
Phím 1 là chữ XỪ
Phím 2 là chữ XÀNG
Phím 3 là chữ XỀ
Phím 4 là chữ CỒNG
Phím 5 là chữ LIU
Phím 6 là chữ U
Phím 7 là chữ XÁN
Phím 8 là chữ XẾ

Dây nhỏ (tức là dây tàn):

Buông dây là chữ PHAN (OAN)
Phím 1 là chữ LIU
Phím 2 là chữ XỰ (già)
Phím 3 là chữ XÁN
Phím 4 là chữ XẾ
Phím 5 là chữ PHAN (OAN) <-- âm vực cao
Phím 6 là chữ LÍU (LIU đài)
Phím 7 là chữ XỨ (già) <-- âm vực cao
Phím 8 là chữ XÁN <-- âm vực cao

Chơi tài tử mà không biết dây Tố Lan thì thật là một sự thiếu sót quan trọng, vì dây này dùng để đàn các bản oán, vừa hay vừa đúng điệu "dân chơi".

(còn tiếp Phụng Hoàng Lai Nghi)

[thaydat]

Láy đàn này “lìu liu xán xư xề xừ xử xan xư (LÌU)” Chữ nhạc Lìu Liu hình như ông Ba Tu đàn Tồn liu? Lìu(phím 5 dây lớn)Liu(phím 6 dây nhỏ)?

[nguyenphuc]

PHỤNG HOÀNG LAI NGHI
(Đàn Kìm – Dây Tố Lan)
(Lớp 1 – 10 câu – nhịp 8 – trường canh hoãn điệu)

1. (-) (-) (-) o Xế xang xư tồn (LÌU)
liu liu tồn liu (-) xảng xang xư xàng xừ xử xang xư (LÌU)
liu liu liu tồn liu xảng xang xư (XÀNG) xề xư xế xang xư xề xư xàng (XANG)
2. Xang xảng xang xư xề xế xang xừ (XANG) xư tồn xang cống xể xê, xê xê (XÊ)
tồn liu xứ liu cống xê xư xề xế xang xừ (XANG) “xang xư lìu xư tồn lìu xề xư xế xề xế xừ (XANG)”
xang xảng xang xư tồn líu oán (XỀ) xề xề xề xề xề xề xứ oán líu (Ú)
u u u u liu oan xề liu oan (LIU) “hò liu xán xư xề xừ xử xan xư (LÌU)”
3. “Líu xê oán líu tồn xán xư liu tồn líu oán công oán công (XÊ) tồn xang xự xảng xang xư xàng xừ xử xang xư (LÌU)”
o (-) o Xừ xử xang xư (LÌU)
liu liu tồn liu (-) xảng xang xư xề xừ xử xang xư (LÌU)
liu tồn liu xán xan xự tồn xan cống (XÊ) tồn liu xứ liu cống xê cống xảng xang xư (XÀNG)
4. Xàng xảng xàng xề xế xang xừ (XANG) xư tồn xang cống xể xê (-)
tồn liu xứ liu cống xê xư xề xế xan xừ (XANG) “xan xư lìu tồn lìu xề xư xế xề xế xừ (XANG)”
xang xảng xang xư tồn oan liu (Ú) u u u u xế xế xan xư (XỆ)
xế xể xê xê xừ xề liu oan (LIU) “hò liu xứ liu oan xề liu xừ xề liu oan (LIU)”.
5. “Liu oan xán xứ liu tồn liu oan (XỆ) líu tồn xự xảng xang xảng o xư xừ xử xang (LÌU)”
o (-) o Xế xang xư tồn (LIU)
liu oan liu, hò liu (-) xự xử xan xư xề xừ xề liu oan (LIU)
hò liu xán xứ liu xứ tồn xan cống (XÊ) xan lìu hò lìu xản xan xư (XỀ)
6. Xệ xề o hò xề liu oan (LIU) hò liu xán xứ liu xứ tồn xan cống (XÊ)
xan lìu hò lìu xản xan xư (XỪ) “cống xê xang xư hò tồn xang cống (XÊ)”
xê xề xư xế xề xế tồn liu oan xề tồn oan (LIU) tồn liu xán xứ liu xứ tồn lỉu liu oan (XỆ)
xế xê xê tồn xế xan xừ (XANG) xang xư lìu tồn lìu xề xế xang (XỰ)
7. Xự xề xế xang xư xề xự xàng (XANG) xang o líu cống xê xang tồn xự (XANG)
xang xảng xang xư xừ xử xang xư (LÌU) lìu tồn lìu xế xang xự tồn xang cống (XÊ)
xê xề xư xế xề xế tồn liu oan xề tồn oan (LIU) tồn liu xán xứ liu xứ tồn lỉu liu oan (XỆ)
xế xể xê tồn xế xang xừ (XANG) xang xư lìu tồn lìu xề xế xang (XỰ)
8. Xự xự xự xề xế xang xừ (XANG) xê cống xừ xang xể xê (-)
tồn líu líu hò líu cống xê tồn xảng xang xư xừ (LÌU) “tồn liu xang xư xề xừ xử xang xư (LÌU)”
tồn tồn lìu xề xế xang (XỰ) xự cống xê xang xự cống xề xự xang cống (XỂ)
xế xê xê tồn liu oan xứ liu cống (XÊ) xang xề xảng xang xư xàng xừ xử xang xư (LÌU)
9. “Xề oan liu tồn xán xứ liu tồn liu cống (XÊ) xang tồn xang xự xảng xang xư xàng xừ xử xang xư (LÌU)”
o (-) o Xừ xử xang xư (LÌU)
lìu tồn lìu xảng xang xư (XÀNG) xàng cống xể xê (-)
xế xê xự xảng xảng xư lìu lìu tồn (LÌU) hò liu xứ liu cống xê cống xề xế xang xừ (XANG)
10. Xang xư lìu xư tồn lìu xư xề xư xế xề xế xừ (XANG) xang o hò xự tồn xang cống (XÊ)
xê xê xề o xế xê xự hò tồn xang cống (XÊ) tồn líu cống xê xề xê xang (XỰ)
xự xự xự xế xê xự tồn xang cống (XÊ) hò líu cống xê xảng xang xư (XỆ)
xệ xề xàng xàng xừ (LIU) “tồn liu xáng xư xề xừ xử xang xư (LÌU)”

-----o0o-----
Nghe minh hoạ bản chữ đờn ký âm trên

PHỤNG HOÀNG LAI NGHI
Lớp 1 - 10 câu
Độc tấu đờn kìm dây Tố Lan
-----o0o-----

[nguyenphuc]

Chú thaydat ơi,
Chỉnh lại (4 câu trước) theo bản ký âm mới nhất này.
4 câu trước có sửa một vài chữ cho thuận tay dễ đờn.

[nguyenphuc]

Láy đàn này “lìu liu xán xư xề xừ xử xan xư (LÌU)” Chữ nhạc Lìu Liu hình như ông Ba Tu đàn Tồn liu? Lìu(phím 5 dây lớn)Liu(phím 6 dây nhỏ)?

Một vài tiểu tiết không quan trọng, buông tồn cũng được mà đánh hò (bấm dây lớn) cũng được, vì tồn hò (lìu) là đồng âm (song thinh).
Bấm hò thì gằn tay tim nghe cũng hay.

[nguyenphuc]

Mình đang tập 4 câu này và đang bị khó:
1. Láy đàn này Líu xê oán líu tồn xán xư liu tồn líu oán công oán công (XÊ) các chữ đàn này tồn líu oán công oán công (XÊ) Đàn không giống với audio được.
2. Láy đàn này tồn liu xứ liu cống xê cống xảng xang xư (XÀNG) Đàn chữ XÀNG không được.(đàn không giống audio)
3. Láy đàn này tồn liu xứ liu cống xê xư xề xế xan xừ (XAN). xư xừ xế xan xừ (XAN) Đàn ở vị trí nào trên cần đàn. NP nghiên cứu chỉ giúp, cảm ơn.

- Láy (1) này đàn được mà chú.
- Láy (2) chữ XÀNG hơi tréo tay nhưng đàn được. Thay vì chữ XỀ nghe không hay nên mượn chữ XÀNG và nhấn thật sâu (bằng XỀ) rồi trả lại (đàn kìm hay đờn chữ sống nhấn ra chín).
- Láy (3) đờn XANG, viết nhiều quá mà không có cây đờn đễ nhầm từ chuỗi âm thanh này qua chuỗi âm thanh kia (rất dễ nhầm âm vực vì chỉ có 5 âm hò xự xang xê cống quanh đi quẩn lại).

Không có cây đàn, cứ ngồi tưởng tưởng, động não nhiều quá, dễ tẩu hoả nhập ma... nhất là đàn kìm toàn là chữ sống (chữ mượn, át âm)

[thaydat]

Sáng giờ mở audio đang tập lại chữ đó(xàng)láy 1
Khi đàn: nhấn sâu rồi gảy trả lại cách đàn chữ àng này như thế thì nghe giông giống
Láy 2 chạy chữ Iồn líu oán công oán công (XÊ) không giống đang tập lại.
Láy 3 Chữ đàn Xư xừ xế xang xừ (XANG) Xang này ở phím 3 dây nhỏ?

[nguyenphuc]

HAI NHỊP CHẦU
Hai Nhịp Chầu LIU Phụng Hoàng Lai Nghi
Đờn kìm dây Tố Lan
-----o0o-----
“Líu xê oán líu tồn xán xư liu tồn líu oán công oán công (XÊ)
tồn xang xự xảng xang xư xàng xừ xử xang xư (LÌU)”
-----o0o-----

[thaydat]

* Láy đàn ở câu 4 này tồn liu xứ liu cống xê xư xề xế xan xừ (XANG). Xan xừ xang này đàn chữ xan hay xang?
* u u u u xế xế xan xư (XỆ)chữ xan hay xang?
* Nhịp đầu của câu 5 chữ cuối nhịp này là chử (xê) hạy (xệ) vậy NP? sao tôi nghe audio là chữ xê còn NP kí âm chữ Xệ?

[nguyenphuc]

*Láy đàn ở câu 4 này tồn liu xứ liu cống xê xư xề xế xan xừ (XANG). Xan xừ xang này đàn chữ xan hay xang?

Chữ xê chân trái ở âm vực nào thì chữ xan (xang) ở âm vực đó, tức là không đổi âm vực. Tuy nhiên nghe audio sẽ biết xan(g) nào.

*u u u u xế xế xan xư (XỆ) chữ xan hay xang?

Là chữ xan. Tuy nhiên nghe audio sẽ biết xan(g) nào.

*Nhịp đầu của câu 5 chữ cuối nhịp này là chử (xê) hạy (xệ) vậy NP? sao tôi nghe audio là chữ xê còn NP kí âm chữ Xệ?

Chỗ này xê hay xệ gì cũng là một. Đờn kìm, bản oán thường nhấn nhá, cho nên xề hay xê gì cũng thành xệ, xể được hết.
Thí dụ chữ đờn là tồn xang xế xê nhưng thực tế là đờn tồn xang xế xể, cũng vậy tồn liu oan xề thường đờn là tồn liu oan xệ... đờn vậy mới ra hơi ai oán, nếu đờn "ngay chừ" như chữ đờn trong sách thì không hay, không ra hơi ai oán. Đặt lời ca cũng phải như vậy ca nghe mới hay.
Bản oán, chữ xê thường phải nhấn cho già rồi trả lại về nguyên vị. Chữ xê nhấn già, tuỳ theo thang âm khi thì nghe thành xệ khi thì nghe thành xể.

Vì chỗ nhấn già này mà bản Phụng Hoàng (Lai Nghi) bây giờ thành ra mấy dị bản.
Theo bản gốc, dứt câu 1 Phụng Hoàng là chữ XANG (già), nhịp thứ 3 câu 2 là chữ XANG (già). Ngày xưa các thầy đờn nhấn XANG (già) ra âm XẢNG, cho nên đặt bài ca phải là dấu sắc hỏi ngã. Bởi vậy người ta lấy bản Phụng Hoàng làm thành Phụng Hoàng biến cải làm thành bản Phụng Hoàng cải lương dứt câu 1 và nhịp thứ 3 câu 2 là lời ca dấu sắc hỏi ngã. Đờn kìm thì nhấn XANG (già) thành XẢNG, đờn guitar phím nôn nên phải đờn chữ XẾ (XỂ). Lâu ngày bây giờ người ta đều đờn thành CỐNG (non). Đó là sự biến thiên của chữ đờn.

[thaydat]

Mình cũng chưa rõ cách kí âm (Xan xừ xang) NP có thể nói rõ hơn (Xan xừ xang) 2 chữ đàn xan và xang này cùng một vị trí ở trên cần đàn hay 2 vị trí khác nhau? Xin cảm ơn