Phụng Hoàng Lai Nghi

[nguyenphuc]

Quyển sách đàn ca cổ nhạc tựa là Cầm Ca Tân Điệu của tác giả Trần Phong Sắc người tỉnh Tân An viết vào thời nền ca nhạc tài tử còn phôi thai, gồm đủ loại bài bản (vào thời đó), cũng như quyển sách đàn ca cổ nhạc tựa là Ca Nhạc Cổ Điển Bạc Liêu của tác giả Trịnh Thiên Tư viết sau này thì 4 bản oán tổ trong đàn ca tài tử có tên thống nhất là Tứ Đại, Phụng Hoàng, Giang Nam, Phụng Cầu.
Nhưng khoảng mấy chục năm gần đây lại xuất hiện thêm tên Phụng Hoàng Lai Nghi hay Phụng Hoàng Cầu và Phụng Cầu Hoàng Duyên để thay thế cho tên Phụng Hoàng và Phụng Cầu.
Khi ngành sân khấu cải lương phát triển, một vài soạn giả tiền phong muốn đưa thêm bản Phụng Hoàng (tài tử) vào cải lương (ngoài bản Tứ Đại đã vào cải lương trước đó), để thêm phần phong phú. Nhưng bản Phụng Hoàng có mấy dị bản, không biết soạn lời ca theo bản nào, ngay cả các thầy đàn cũng không thống nhất lòng bản với nhau. Vì vậy một soạn giả tiền phong soạn ra vở tuồng Máu Thấm Tần Hoàng Đảo (vào khoảng cuối thập niên 40 đầu thập niên 50 của thế kỷ trước) đã lấy bản Phụng Hoàng tài tử sửa lại một số chỗ dị biệt và sửa những câu dứt 7 nhịp thành 8 nhịp cho đào kép dễ ca. Soạn giả này chỉ lấy 12 câu đầu của bản Phụng Hoàng tài tử mà thôi.
Tuồng Máu Thấm Tần Hoàng Đảo xuất hiện bản Phụng Hoàng 12 câu (đàn theo cải lương) gây sự chú ý cho giới thưởng ngoạn.
Mãi đến giữa thập niên 60 của thế kỷ trước, soạn giả Hà Triều Hoa Phượng "vực dậy" bản Phụng Hoàng 12 câu nói trên đưa vào vở tuồng Nửa Đời Hương Phấn, đã lấy nước mắt của không biết bao nhiêu lượt khán thính giả. Từ đó các soạn giả khác "phát huy" và Phụng Hoàng cải lương 12 câu đã đứng vững và tồn tại song song với Phụng Hoàng tài tử mà cũng là con đẻ của Phụng Hoàng tài tử.
Nếu so sánh đối chiếu thì Phụng Hoàng cải lương và Phụng Hoàng tài tử (12 câu đầu) có cấu trúc lòng bản giống nhau, cải lương chỉ sửa lại những phần như đã nói trên đúng theo nghĩa "cải" là sửa "lương" là tốt", tức là sửa lại cho tốt hơn về nhịp nhàng, thang âm lòng bản.
Thoạt kỳ thuỷ, bản Phụng Hoàng cải lương vô LIU như Phụng Hoàng tài tử, nhưng khi đào ca thì thường hay vô XÊ để không bị chìm hơi. Giống như bản vọng cổ có một thời thường vô XÊ (thay vì vô LÌU như hiện nay).
Từ nay nhạc giới dùng tên Phụng Hoàng Lai Nghi hay Phụng Hoàng Cầu để chỉ bản Phụng Hoàng tài tử đã có từ khi thầy, tổ lưu truyền.
Bản Phụng Hoàng Lai Nghi (và các bản oán tổ), giới tài tử thường đàn kìm với dây Tố Lan vì dây này nghe mùi mẫn, ai oán, thảm não...
Dây Tố Lan ăn với dây Hò Nhì, cho nên khi hoà tấu, các nhạc cụ khác cũng phải đàn ở cung/bậc Hò nhì.
Cách lên dây Tố Lan đàn kìm (để đàn bản oán) như sau:

Dây lớn (tức là dây tồn):

Buông dây là chữ HÒ
Phím 1 là chữ XỪ
Phím 2 là chữ XÀNG
Phím 3 là chữ XỀ
Phím 4 là chữ CỒNG
Phím 5 là chữ LIU
Phím 6 là chữ U
Phím 7 là chữ XÁN
Phím 8 là chữ XẾ

Dây nhỏ (tức là dây tàn):

Buông dây là chữ PHAN (OAN)
Phím 1 là chữ LIU
Phím 2 là chữ XỰ (già)
Phím 3 là chữ XÁN
Phím 4 là chữ XẾ
Phím 5 là chữ PHAN (OAN) <-- âm vực cao
Phím 6 là chữ LÍU (LIU đài)
Phím 7 là chữ XỨ (già) <-- âm vực cao
Phím 8 là chữ XÁN <-- âm vực cao

Chơi tài tử mà không biết dây Tố Lan thì thật là một sự thiếu sót quan trọng, vì dây này dùng để đàn các bản oán, vừa hay vừa đúng điệu "dân chơi".

(còn tiếp Phụng Hoàng Lai Nghi)

[nguyenphuc]

Nảy giờ NP đang đọc bài nội dung nói về "thạc sĩ" Huỳnh Khải.
"Thạc sĩ" Huỳnh Khải chả biết cái con khỉ khô gì về cổ nhạc đờn ca tài tử nên nói chuyện trật lất, chứng tỏ không có kiến thức cơ bản về cổ nhạc tài tử, bị nhạc sĩ Nhị Tấn "sửa" trên internet tức là cho mọi người khắp thế giới thấy được cái bằng "thạc sĩ" dỏm ơi là dỏm. Thật đúng như bà Hiệu trưởng trường Đại học Hoa Sen (TP.HCM) nói, có nhiều người bằng cấp cùng mình, học vị nầy nọ mà viết và nói về cổ nhạc nam phần (đờn ca tài tử) trật lất hết.
Thật khổ cho cái bằng "thạc sĩ" ở Việt Nam!
Biết thì thưa thốt, không biết thì dựa cột mà nghe. Người xưa đã dạy mà không chịu nghe.
"Trình độ" cỡ Huỳnh Khải mà chẳng biết Bản Tổ cổ nhạc tài tử là gì thì chết sướng hơn.
Đọc bài đó ở link sau đây:
https://sites.google.com/site/namkyluctinhorg/tac-gia-tac-pham/n/nhi-tan/nhan-xet-ve-bo-cd-20-bai-ban-to-dhon-ca-tai-tu-nam-bo-viet-nam-cua-vien-am-nhac-viet-nam-2014

[nguyenphuc]

Người ta nói bản oán mỗi lái đàn thường có 2 thang âm...

Ý chú muốn nói là 2 thang âm hay là 2 ngũ cung (tức là 2 âm vực)?
Nếu là 2 ngũ cung (tức là 2 âm vực) thì nó ĐÂY NÈ:
“Líu xê oán líu tồn xán xư liu tồn líu oán công oán công (XÊ) tồn xang xự xảng xang xư xàng xừ xử xang xư (LÌU)”

[thaydat]

Ừ ! Ông Nhị Tấn nói "Điệu Oán có cấu trúc các láy đờn thường đi từ 2 ngũ cung". Như vậy 2 ngũ cung như NP là 2 âm vực.
NP nghe kĩ lại audio bài đàn chữ nhạc cuối câu 3 nhịp thứ 8 (tồn liu xứ liu cống xê cống xảng xang xư (XÀNG))hình như ông Ba Tu ổng đàn chữ Xừ nhấn lên xàng rồi chụp hay vuốt vô xàng rung thì phải . Vì mình lên dây đàn cho ăn với cây đàn trong líp thì đàn chữ đúng là chữ xừ nhấn.

[nguyenphuc]

NP nghe kĩ lại audio bài đàn chữ nhạc cuối câu 3 nhịp thứ 8 (tồn liu xứ liu cống xê cống xảng xang xư (XÀNG)) hình như ông Ba Tu ổng đàn chữ Xừ nhấn lên xàng rồi chụp hay vuốt vô xàng rung thì phải . Vì mình lên dây đàn cho ăn với cây đàn trong líp thì đàn chữ đúng là chữ xừ nhấn.

Nguyên bản (bản gốc) lòng bản dứt câu 3 là chữ XÀNG. Chữ này có trên cần đờn nên không mượn chữ XỪ để nhấn già hay chụp vuốt, vì nếu mượn chữ XỪ thì sai về âm luật ở chỗ này. Trong clip, ông Ba Tu đờn XÀNG và rung mạnh. Bản oán, chữ XANG, XÀNG là phải rung mạnh. Không riêng gì ông Ba Tu, mà ai cũng phải đờn chỗ này là chữ XÀNG ở phím XÀNG trên cần đờn.

[nguyenphuc]

Ừ ! Ông Nhị Tấn nói "Điệu Oán có cấu trúc các láy đờn thường đi từ 2 ngũ cung". Như vậy 2 ngũ cung như NP là 2 âm vực.

Nói theo các vị thầy xưa là ngũ cung, hò xự xang xê cống là một ngũ cung, cao hơn nữa là liu ú xán xế cống là một ngũ cung nữa, tức là ngũ cung thấp và ngũ cung cao. Vì nói theo xưa "hai ngũ cung" thì sẽ có nhiều người không hiểu, vì họ nghĩ rằng ngũ cung là hò xự xang xê cống là đủ rồi thì còn ngũ cung nào nữa. Cho nên nói "âm vực" thì dễ hiểu hơn, vì mỗi ngũ cung cao thấp hơn tạo ra một âm vực phân định sự cao thấp của cao độ chữ đờn (tân nhâc gọi là nốt nhạc).
Trong bản oán một láy đờn thường có 2 ngũ cung (tức là 2 âm vực).
Thí dụ: Tồn xan xế (XÊ) xán liu oan (XÀNG) <-- xan xế (XÊ) là ngũ cung cao (âm vực cao), liu oan (XÀNG) là ngũ cung thấp (âm vực thấp) v.v... cấu trúc này có rất nhiều trong các bản oán mà bản bắc bản nam thường không có.
Thí dụ:
- (Bắc) Xuân Tình: Tồn (LIU) cộng xê (XÀNG) <-- chỉ nằm trong một ngũ cung (âm vực)
- (Nam) Nam Ai: Ú liu (CỘNG) liu cộng xề (XÀNG) hoặc Ủ u (-) liu xàng (-) <-- đều cùng một ngũ cung (âm vực).
Cái vụ bản oán 1 láy đờn 2 ngũ cung này, "nhạc sĩ" Văn Lắm dốt đặc cán mai (chắc học lóm audio và lòng bản mà không hiểu nhạc lý) nên đờn Tứ Đại Oán (lớp đầu 6 câu) chữ XỪ nhịp thứ 3 câu 2 (và chữ XỪ nhịp thứ 3 câu 3) như sau: Tồn xề oan (LIU) xàng cộng xừ cộng liu (XỀ).... hò xê XANG (XỰ) <-- cùng một ngũ cung (cùng âm vực). Hơn nữa Văn Lắm đờn chữ XỰ, không phải XỪ như lòng bản và hơi XỪ của bản Tứ Đại. Đờn oán dốt kiểu này thì không thể tha thứ được. Nếu ai cù̃ng đờn như vầy thì chẳng khác nào đem tâm huyết của tiền nhân quăng vô cầu xí (nghe audio Văn Lắm đờn 6 câu Tứ Đại thì biết).
Ôi thôi, "nhạc sĩ" đờn tài tử ở Việt Nam mà như vậy sao? Vậy mà cũng thu nhiều album, báo hại người không biết học theo vô tình phá hoại hơi oán của tiền nhân dày công sáng tạo hơn 100 năm nay.
Chỗ mà Văn Lắm đờn tầm bậy, chữ đờn đúng của nguyên bản (bản gốc) lòng bản là: Tồn (LIU) xan xể (XÊ) xế xán liu oan (XỪ) <-- 2 ngũ cung: xan xế (XÊ): ngũ cung cao, liu oan XỪ: ngũ cung thấp.
Nhịp thứ 7 câu 2 và câu 3 Văn Lắm đờn cũng trật lất luôn (cũng sai về 2 ngũ cung như trên. Theo lòng bản thì nhịp thứ 7 chữ HÒ/LÌU (ngũ cung thấp), nhịp thứ 8 chữ LIU (ngũ cung cao). Nhưng Văn Lắm đờn có một chỗ (bấm cùng một phím, cùng một âm vực).
NP chỉ nghe tới đó thôi, đủ đánh giá trình độ "nhạc sĩ" rồi, không cần phải nghe thêm, chắc cũng trật nát bét hết. Mới có 3 câu mà đã vậy rồi, hết bài chắc như cái nóc nhà dột nát.
Văn Lắm tương đối "có tiếng" mà còn đờn dốt như vậy thì những "nhạc sĩ" áo thụng vái nhau, tự phong tự xưng khác như thế nào? Hỏi tức là trả lời.
Bởi vậy đờn oán, chữ LIU ĐÀI rất quan trọng, nhờ chữ LIU ĐÀI mà ra hơi đặc thù của giọng oán.

[nguyenphuc]

Chú thaydat ơi,
Hôm nay ngay bây giờ 4:54 PM, giờ EST, tuyết đang bắt đầu rơi, chưa nhiều. Chắc chút nữa sẽ rơi cuồn cuộn.
Ở Việt Nam chú không bao giờ được thấy cảnh tuyết rơi... hihi...

Vừa post lên xong, nhìn ra sân thấy rơi có nùi rồi... hihi...
Tuyết rơi phải đờn ca bản Phẩm Tuyết, một trong 10 bản Thập Thủ Liên Hoàn.

[thaydat]

Ư! như vậy là rõ rồi. Mà NP ơi mình có tật cái gì chưa hiểu chưa biết thì phải hỏi và phải hỏi đến nơi đến chốn NP thông cảm nha. Nhân đây khi trả lời hoặc chỉ dẫn mình đề nghị NP cứ nói trổng trổng đừng nói đến tên ai để khỏi vạ lậy.
Bên này cũng có tuyết nữa nhưng ở miền Bắc như ở SaPa mới thấy tiếc mình ở miền Nam và chưa được đi SaPa nên chưa nhìn thấy tuyết rơi.

[nguyenphuc]

Ư! như vậy là rõ rồi. Mà NP ơi mình có tật cái gì chưa hiểu chưa biết thì phải hỏi và phải hỏi đến nơi đến chốn NP thông cảm nha. Nhân đây khi trả lời hoặc chỉ dẫn mình đề nghị NP cứ nói trổng trổng đừng nói đến tên ai để khỏi vạ lậy.

Nói trổng trổng là nói không cụ thể thì coi như đặt điều nói khống. NP nói là có dẫn chứng để mọi người kiểm chứng được chứ không nói quạ nói diều.
Còn nhiều chuyện mấy người tai to mặt lớn có thẩm quyền về văn hoá văn nghệ mà không có kiến thức gì về cổ nhạc đề nghị (về cổ nhạc tài tử) bậy bạ lắm. Theo đà này, cổ nhạc tài tử sẽ biến chất và đi đến chỗ diệt vong.

"Sợ vạ lây" là NP sợ gây phiền phức cho anh MEM thôi, chứ NP nói đúng sự thật mà, có trưng dẫn chứng cứ đàng hoàng. Xin hãy vào đọc link trên và nghe bản Tứ Đại 6 câu thì biết, nghe coi chỗ đó mấy ngũ cung, ra âm XỪ trầm hay âm XỰ ngang.

[thaydat]

Ừ! Đúng là "nói có sách mách có chứng" vậy nó mới thuyết phục. Nhưng đây là diễn đàn để chia sẻ nên theo mình, ai tin thì học làm theo ai không tin thì thôi. NP cứ nói trổng trổng (đừng nêu tên ai) đi, ai tin thì tin không thì thôi. Nói thì nói như vậy chứ người có trình độ người ta nhận định được đâu là đúng đâu là sai hết NP đừng lo.Nói tóm lại: Đừng nêu tên để khỏi lây vạ miệng. OK

[nguyenphuc]

Ừ! Đúng là "nói có sách mách có chứng" vậy nó mới thuyết phục. Nhưng đây là diễn đàn để chia sẻ nên theo mình, ai tin thì học làm theo ai không tin thì thôi. NP cứ nói trổng trổng (đừng nêu tên ai) đi, ai tin thì tin không thì thôi. Nói thì nói như vậy chứ người có trình độ người ta nhận định được đâu là đúng đâu là sai hết NP đừng lo.Nói tóm lại: Đừng nêu tên để khỏi lây vạ miệng. OK

OK, chú nói nghe cũng phải. Chỉ sợ gây phiền luỵ đến anh MEM.
Vậy thôi, từ nay nghe lời chú, cứ nói trổng trổng, không nêu tên ai, cho khỏi bị vạ miệng... hihi...
Người xưa có nói:
"Thuốc đắng dã tật, lời thật mất lòng".
Hoặc:
"Thẳng mực tàu, đau lòng gỗ".