Quyển sách đàn ca cổ nhạc tựa là Cầm Ca Tân Điệu của tác giả Trần Phong Sắc người tỉnh Tân An viết vào thời nền ca nhạc tài tử còn phôi thai, gồm đủ loại bài bản (vào thời đó), cũng như quyển sách đàn ca cổ nhạc tựa là Ca Nhạc Cổ Điển Bạc Liêu của tác giả Trịnh Thiên Tư viết sau này thì 4 bản oán tổ trong đàn ca tài tử có tên thống nhất là Tứ Đại, Phụng Hoàng, Giang Nam, Phụng Cầu.
Nhưng khoảng mấy chục năm gần đây lại xuất hiện thêm tên Phụng Hoàng Lai Nghi hay Phụng Hoàng Cầu và Phụng Cầu Hoàng Duyên để thay thế cho tên Phụng Hoàng và Phụng Cầu.
Khi ngành sân khấu cải lương phát triển, một vài soạn giả tiền phong muốn đưa thêm bản Phụng Hoàng (tài tử) vào cải lương (ngoài bản Tứ Đại đã vào cải lương trước đó), để thêm phần phong phú. Nhưng bản Phụng Hoàng có mấy dị bản, không biết soạn lời ca theo bản nào, ngay cả các thầy đàn cũng không thống nhất lòng bản với nhau. Vì vậy một soạn giả tiền phong soạn ra vở tuồng Máu Thấm Tần Hoàng Đảo (vào khoảng cuối thập niên 40 đầu thập niên 50 của thế kỷ trước) đã lấy bản Phụng Hoàng tài tử sửa lại một số chỗ dị biệt và sửa những câu dứt 7 nhịp thành 8 nhịp cho đào kép dễ ca. Soạn giả này chỉ lấy 12 câu đầu của bản Phụng Hoàng tài tử mà thôi.
Tuồng Máu Thấm Tần Hoàng Đảo xuất hiện bản Phụng Hoàng 12 câu (đàn theo cải lương) gây sự chú ý cho giới thưởng ngoạn.
Mãi đến giữa thập niên 60 của thế kỷ trước, soạn giả Hà Triều Hoa Phượng "vực dậy" bản Phụng Hoàng 12 câu nói trên đưa vào vở tuồng Nửa Đời Hương Phấn, đã lấy nước mắt của không biết bao nhiêu lượt khán thính giả. Từ đó các soạn giả khác "phát huy" và Phụng Hoàng cải lương 12 câu đã đứng vững và tồn tại song song với Phụng Hoàng tài tử mà cũng là con đẻ của Phụng Hoàng tài tử.
Nếu so sánh đối chiếu thì Phụng Hoàng cải lương và Phụng Hoàng tài tử (12 câu đầu) có cấu trúc lòng bản giống nhau, cải lương chỉ sửa lại những phần như đã nói trên đúng theo nghĩa "cải" là sửa "lương" là tốt", tức là sửa lại cho tốt hơn về nhịp nhàng, thang âm lòng bản.
Thoạt kỳ thuỷ, bản Phụng Hoàng cải lương vô LIU như Phụng Hoàng tài tử, nhưng khi đào ca thì thường hay vô XÊ để không bị chìm hơi. Giống như bản vọng cổ có một thời thường vô XÊ (thay vì vô LÌU như hiện nay).
Từ nay nhạc giới dùng tên Phụng Hoàng Lai Nghi hay Phụng Hoàng Cầu để chỉ bản Phụng Hoàng tài tử đã có từ khi thầy, tổ lưu truyền.
Bản Phụng Hoàng Lai Nghi (và các bản oán tổ), giới tài tử thường đàn kìm với dây Tố Lan vì dây này nghe mùi mẫn, ai oán, thảm não...
Dây Tố Lan ăn với dây Hò Nhì, cho nên khi hoà tấu, các nhạc cụ khác cũng phải đàn ở cung/bậc Hò nhì.
Cách lên dây Tố Lan đàn kìm (để đàn bản oán) như sau:
Dây lớn (tức là dây tồn):
Buông dây là chữ HÒ
Phím 1 là chữ XỪ
Phím 2 là chữ XÀNG
Phím 3 là chữ XỀ
Phím 4 là chữ CỒNG
Phím 5 là chữ LIU
Phím 6 là chữ U
Phím 7 là chữ XÁN
Phím 8 là chữ XẾ
Dây nhỏ (tức là dây tàn):
Buông dây là chữ PHAN (OAN)
Phím 1 là chữ LIU
Phím 2 là chữ XỰ (già)
Phím 3 là chữ XÁN
Phím 4 là chữ XẾ
Phím 5 là chữ PHAN (OAN) <-- âm vực cao
Phím 6 là chữ LÍU (LIU đài)
Phím 7 là chữ XỨ (già) <-- âm vực cao
Phím 8 là chữ XÁN <-- âm vực cao
Chơi tài tử mà không biết dây Tố Lan thì thật là một sự thiếu sót quan trọng, vì dây này dùng để đàn các bản oán, vừa hay vừa đúng điệu "dân chơi".
Những chữ đàn của các láy đàn bản PHLN 4 câu đầu viết trước và 4 trong 10 câu viết sau trang 75 có nhiều chữ đàn khác nhau.NP có thể nói nguyên nhân phải viết lại khác như thế?
Bản Phụng Hoàng hiện nay nhạc giới đang chơi có tới mấy dị bản không thống nhất. Hai bản đã viết cho chú là hai lòng bản thông dụng nhất, để khi đi chơi gặp trường hợp nào cũng đờn được.
Còn ít nhất là hai dị bản nữa mà hiện nay cũng có người chơi.
Bản mà người ta chơi nhiều nhất là bản viết trước 4 câu và mới bổ sung đủ 10 câu xong. Ông Ba Tu đờn theo bản này.
Ghi chú:
- Cô Kim Loan giảng viên Trường Sân Khấu Nghệ Thuật ca theo bản viết sau.
- Dàn nhạc Bông Lúa Vàng đờn cũng không giống 100% ông Ba Tu (khác nhịp thứ 7 câu 1).
NP ơi láy đàn này u u u u xế xế xan xư (XỆ) cách đàn phải như thế này không? u u u u đánh liu phím 6 nhấn lên u.xế xế này đánh xan phím 8 nhấn lên xế .xan này đánh phím 8. xư đánh phim 7. (XỆ)này đánh phím 8 dây lớn nhấn lên.,
NP ơi láy đàn này u u u u xế xế xan xư (XỆ) cách đàn phải như thế này không? u u u u đánh liu phím 6 nhấn lên u.xế xế này đánh xan phím 8 nhấn lên xế. xan này đánh phím 8. xư đánh phim 7. (XỆ) này đánh phím 8 dây lớn nhấn lên.
Đúng rồi chú.
Những chữ đờn không có trên cần đờn đều phải mượn chữ non nhấn già.
Bởi vậy có nhiều người không đủ "túi" nhấn nên phải gắn thêm phím coi không giống ai.
Bản oán hay là nhờ nhấn nhá non ra già.
Còn chữ XỆ là chữ XỀ, vì nhấn nhá mà ra XỆ, không nhấn cũng được, nhưng nghe không hay, và như vậy mấy ông thầy xưa nói là đờn chữ chai (chai ngắt).
*Nhìn hình ảnh trên mình cảm động quá. Trồng vài lip dưa để đón tết. Không biết có phải ông ấy gởi nổi niềm nhớ quê nhà qua mấy líp dưa không?
*Nhịp thứ 3 câu 2 : xề xế liu công liu xê xư tồn xế xang xừ xang viết trước và nhịp thứ 3 câu 2: tồn liu xư liu cống xê xư xề xế xang xừ xang viết sau.
nhịp thứ 5 câu 2 : u liu u u liu oan xề liu oan liu viết trước và nhịp thứ 5 câu 2: u u u u liu oan xề liu oan liu viết sau.
Theo NP nên sử dụng láy đàn nào hay có thể đổi qua đổi lại cho các chữ đàn của láy đàn không trùng?
Nhịp thứ 3 câu 2 : xề xế liu công liu xê xư tồn xế xang xừ xang viết trước và nhịp thứ 3 câu 2: tồn liu xư liu cống xê xư xề xế xang xừ xang viết sau.
nhịp thứ 5 câu 2 : u liu u u liu oan xề liu oan liu viết trước và nhịp thứ 5 câu 2: u u u u liu oan xề liu oan liu viết sau.
Theo NP nên sử dụng láy đàn nào hay có thể đổi qua đổi lại cho các chữ đàn của láy đàn không trùng?
Tùy chú. Chỉ là khác một vài chữ đờn hoa là để bớt trùng lặp mà thôi. Không hay, dở hơn bao nhiêu nên không quan trọng.
Thêm bớt, thay đổi một vài chữ đờn trong láy trong câu là do ngẫu hứng trong khi ứng tấu mà thôi.
Bản PHLN các láy đàn thấy nó đảo tới đảo lui trong các câu học khó thuộc quá! Hèn chi ông Ba Tu đàn lôn câu 3 qua câu 9 là phải rồi NP ơi. Lúc NP học cách NP nhở là như thế nào?
nguyenphuc
Trả lời với trích dẫn
Alex Huỳnh
MEM
