Tôi đã xem vở kịch nói Lá sầu riêng từ lần đầu tiên chị Kim Cương đưa ra trình diễn trên sân khấu TPHCM, lần đó, tôi đã khóc.
Vở kịch Lá sầu riêng kể câu chuyện về một bà mẹ nghèo sống bằng mò cua bắt ốc, có đứa con trai tên Sang mà bà đã cố dành dụm nuôi con, mong được khôn lớn, thành tài.
Sau năm 1945, Sang học lấy được bằng bác sĩ, có người yêu xinh đẹp là con gái của một gia đình giàu có. Tính đến chuyện cưới nhau nhưng lo bị gia đình phía người yêu từ chối vì không “môn đăng hộ đối”, Sang đã nói dối rằng anh ta vốn là con của một đốc phủ sứ, một quan chức lớn trước đây nhưng cha mẹ đều đã chết. Ngày hai người tính đến gặp nhau tại nhà Sang để bàn chuyện đám cưới thì có ông cậu từ quê lại thăm. Anh ta nói với người cậu về chuyện đã lỡ nói dối và thiết tha dặn khi có cô vợ sắp cưới đến, mong ông cậu đóng vai là người quản gia.
Tiếp đó, bà mẹ đến, gặp Sang, bà ôm chầm lấy Sang, vừa kể chuyện đã nuôi Sang như thế nào từ lúc Sang còn tấm bé, Sang cũng ôm mẹ nhưng vì đã lỡ nói dối nên mong mẹ nhận là bà vú nuôi. Người yêu của Sang xuất hiện. Người cậu tuy đã hết lời la mắng Sang là con người bất hiếu nhưng cũng vì thương cháu mà gắng gượng đóng vai người quản gia.
Đến bà mẹ, bà đã kể lại là bà từng có con nhưng con mới sinh ra đã chết, bà nhận làm vú nuôi Sang từ lúc mới lọt lòng cho đến nay. Nay thì Sang đã khôn lớn, bà thì già rồi, muốn về sống ở quê, vào chùa. Người yêu của Sang tỏ ra rất quý người quản gia và bà vú nuôi Sang. Cô móc túi lấy tiền cho nhưng không ai nhận. Cô nói với bà vú là tới đây gia đình cũng cần vú ở lại làm công việc nhẹ nhàng như rửa chén rửa bát và có được trả lương để vú ăn trầu... Bà khóc. Sang đã chứng kiến, đã nghe được hết, rồi ôm mẹ, vụt òa ra khóc, la to: “Đây là mẹ của tôi, tôi là đứa con bất hiếu, tôi không phải là con người, tôi là kẻ lừa dối, không xứng đáng, không có chuyện cưới hỏi gì nữa!”.
Cô người yêu của Sang cũng xúc động, ôm lấy bà và nói: “Con yêu anh Sang chỉ vì thương anh, đâu có nghĩ đến phân biệt giàu nghèo”. Với thái độ bình tĩnh, bà mẹ nói: “Trước con nói dối để giữ được tình yêu là sai, nay được yêu với tình yêu chân chính lại chối bỏ là không được. Cả cuộc đời của mẹ chỉ vì hạnh phúc của con”. Ba người ôm chặt nhau với lời nói cuối cùng: Mẹ chờ đợi hạnh phúc đến với hai con, mong hai con cố gắng và câu chuyện kết thúc.
NSND Kim Cương (phải) và diễn viên trẻ Lương Thế Thành trong trích đoạn Lá sầu riêng của chương trình “Tạ ơn đời”.
Tôi tự hỏi, tại sao vở kịch Lá sầu riêng gây được sự xúc động lòng người đến như thế? Phải chăng, vì đã đề cập đến đạo Hiếu mà ở Việt Nam ta được coi là có ý nghĩa hàng đầu trong việc tu dưỡng về nhân cách, về đạo làm người. Người Việt Nam ta, trong thuở còn nằm nôi, từng được nghe lời ru: Công cha như núi Thái Sơn/Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra/Một lòng thờ mẹ kính cha/Cho tròn chữ Hiếu mới là đạo con!
Đáng chú ý, cũng là chữ Hiếu nhưng đối với người cha là nghĩ đến Công cha và kính cha nhưng đối với mẹ, không chỉ nghĩ đến công và sự kính trọng mà phải có tình nghĩa, phải tôn thờ. Vở kịch Lá sầu riêng đã kể về chuyện con bất hiếu không phải với cha mà bất hiếu với mẹ, lại là một bà mẹ thuộc dân lao động rất nghèo nhưng thương con hết mức, thế mà bị con coi mẹ nghèo là nỗi nhục. Nhưng rồi trước tình mẹ, trước những dòng nước mắt của mẹ, lương tâm về đạo Hiếu, về Nghĩa mẹ được thức tỉnh. Vở kịch có ý nghĩa phê phán tệ bất hiếu rất sâu sắc lại chứng minh một cách rất thuyết phục là tình mẹ hết lòng thương con, có thể cải biến được đứa con hư.
Thật là hay. Đưa hình ảnh một ông cậu, biết cháu mình là con người bất hiếu, rất tức giận, đã la mắng hết lời đã làm nổi lên nét khác của tình mẹ là con muốn mẹ đóng vai gì cũng được miễn con được hạnh phúc. Kể về tình mẹ của một bà mẹ nghèo nuôi con, nghèo đến mức nhà chỉ có một manh chiếu, bị đứa con nhỏ làm ướt, không có chiếu thay để giặt mà chỉ còn cách chuyền thay qua thay lại, luôn giữ “phần ướt cho mẹ, phần khô con nằm” thật xúc động.
Phải chăng, gây được sự xúc động trong lòng người của vở kịch nói “Lá sầu riêng” là ở tài biểu diễn của chị Kim Cương. Tháng trước, chị đã dàn dựng lại vở kịch, lúc diễn viên đã có thêm gần 20 năm tuổi, tôi nghĩ vui, chị đã “cưa sừng làm nghé”. Vở kịch được chị thu vào đĩa gửi cho tôi, tôi và vợ tôi xem vẫn không cầm được nước mắt. Giáo dục đạo hiếu là tâm điểm trong giáo dục về nhân cách, về đạo làm người, mà vở kịch đã thể hiện rất hay nên vở kịch không phải chỉ có giá trị nhất thời, qua càng nhiều thời gian, vở kịch còn có thể nhận được nhiều người tán thưởng, vừa xem vừa rưng rưng nước mắt.
Vở kịch Lá sầu riêng theo tôi đáng được nhìn nhận là một vở kịch kinh điển của sân khấu kịch nói miền Nam, với đặc điểm là “rất đời thường” mang tính quần chúng về lời nói và phong cách diễn xuất “rất Nam bộ”. Tôi biết, để có được vở kịch này, tác giả đã trăn trở suy nghĩ, đầu tư về trí tuệ hết sức mình trong việc chọn đề tài, viết kịch bản, dàn dựng, biểu diễn và chọn tên cho vở kịch là Lá sầu riêng. Ai cho rằng vở kịch không mang tính trí tuệ, theo tôi là không đúng. Gần đây, chị Kim Cương đã được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ nhân dân, thật xứng đáng.
Nhưng nếu nghệ sĩ nhân dân với nghĩa là một nghệ sĩ tự mình vừa là người sáng tác, dàn dựng, vừa là người biểu diễn trong vở kịch nói Lá sầu riêng, là vở kịch đã đi vào lòng dân, được nhân dân yêu thích vì nó có ý nghĩa giáo dục con người và có giá trị về thẩm mỹ văn học thì chị Kim Cương đã là nghệ sĩ nhân dân từ nhiều năm nay. Viết về vở kịch nói nổi tiếng của Đoàn Kịch nói Kim Cương do chị là người sáng lập, tôi rất vui.
Phong_Vũ
Trả lời với trích dẫn
romeo