Nghệ sĩ Bảo Anh là một trong những kép đẹp, và anh cũng khá đa năng ở cả ba lĩnh vực: Cải lương, kịch nói và điện ảnh. Riêng về lĩnh vực Cải lương thì anh là một trong những anh kép có phong cách ca diễn sang trọng, với nhiều thể loại vai: mùi, độc mùi, lẳng, đểu… ( trừ loại kép nịnh ). Bởi anh nhờ có vóc dáng cao đẹp, làn hơi chất giọng phong phú về âm lực và tự rèn luyện kỹ thuật ca diễn cho riêng mình.
ĐƯỜNG VÀO NGHỆ THUẬT
NS Bảo Anh tên thật là Lý Trọng Nghĩa. Anh sinh ra và lớn lên ở U Minh – Cà Mau trong thời đất nước ly loạn, và thời niên thiếu của Nghĩa dường như chỉ gắn với đồng ruộng cũng như bao bạn bè trang lứa. Đặc thù nghệ thuật của vùng này thời đó chỉ mỗi loại hình Đờn ca tài tử - Cải lương, nên hầu hết người dân bản xứ ít nhiều đều biết ca ngâm về loại hình này; trong đó, có anh Nghĩa.
Nghĩa có làn hơi chất giọng khác bạn bè, nên mặc dù ca nghêu ngao nhưng vẫn có sự thu hút bạn đồng thuyền – đồng điệu; thậm chí có lúc ra đồng vừa phát cỏ, anh vừa ca theo yêu cầu của các bạn ngoài đồng. Từ đây, Nghĩa nẩy sinh ý tưởng là mình được bạn bè mến mộ nên phải làm sao ca cho hay, cho điệu nghệ hơn, nhưng không có thầy để học thêm. Vậy là anh phải học gián tiếp bằng cách nghe đài, anh sắm cái radio nhỏ ( một băng ), ra đồng anh cũng mang theo; nghe nghệ sĩ ca trong đài rồi anh ca nhép theo, lâu ngày dài tháng như thấm dần trong máu thịt anh rồi trở thành ca quen theo nhịp nhàng, hơi điệu.
Những ngày đầu ấy, Nghĩa chỉ học theo kỹ thuật ca ngâm thôi, làn hơi, chất giọng “ trời cho “ sao để vậy, ca tự nhiên thuần chất mà không học theo chất giọng làn hơi nào của nghệ sĩ chuyên nghiệp. Nhiều người lúc đó ở quê của anh nói vui “ Mày lúc này ca khá rồi, mai môt theo Cải lương đi, tướng tá mày cũng dễ thành kép chánh lắm đó…” Không biết câu nói đó của ai mà như lời “tiên tri” sau này và cũng là liều thuốc kích thích cho Nghĩa sau đó theo nghiệp ca cầm?
Có lẽ những dịp tình cờ nhưng mang tính cơ duyên mà Trọng Nghĩa phải gặp, là lúc tình cờ có một cán bộ Văn hóa thông tin tuyên truyền ở xã đi nganh qua, nghe Nghĩa ca, ông ấy cũng dừng lại nghe rồi vỗ tay khen ngợi và mời anh cùng tham gia Đoàn Văn nghệ xã nhà ( 1970 ). Hai năm sau, Nghĩa cũng gặp một dịp tình cờ nữa, là một hôm anh diễn văn nghệ phục vụ xã nhà, lại gặp một cán bộ Văn hóa thông tin ở huyện đến dự, ông cán bộ nọ chú ý ngay giọng ca của Nghĩa và gợi ý rút anh về Đoàn Văn công của huyện (1972).
Cũng giống như hai dịp tình cờ trước, đó là lúc môt cán bộ của đoàn Văn công tỉnh Cà Mau xuông huyện, phát hiện thanh sắc của Nghĩa rồi rút về Đoàn văn công tỉnh (1974). Lúc đó, Nghĩa về đoàn Văn công tỉnh hoạt động chung với NSUT Minh Đương, soạn giả Huỳnh Khánh…ngày nay. Từ đó, Nghĩa chính thức là diễn viên Cải lương của Sân khấu Cách Mạng với nghệ danh Trọng Nghĩa, và những bài Vọng cổ mà khan giả quen thuộc với giọng ca của anh lúc đó như: Người con gái Khmer, Chiến công Võ Thị Thắng, Anh hùng Nguyễn Văn Trỗi… và nhiều chập Cải lương khác.
KÉP CHÁNH TRÊN BA LĨNH VỰC
Sau Giải phóng, Trọng Nghĩa được đơn vị cử đi bổ túc nghiệp vụ diễn viên Cải lương tại Trường NTSK II (1977-1978). Khi Trọng Nghĩa từ trường NTSK II về là nhận ngay vai chánh đễ thử sức, cũng là vai diễn đầu tiên trên Sân khấu chuyên nghiệp, Tuấn trong “Tìm lại đứa con” (TG:Huỳnh Minh Nhị, ĐD: NSUT Văn Thành). Là vai diễn đánh dấu bước đầu vào chuyên nghiệp, vì trước đây chỉ ca lẽ và hát chập nên chưa có một vai hoàn chỉnh.
Sự hoàn chỉnh đó là nển tảng cho anh vào vai thứ hai để tiếp tục ghi thêm dấu ấn của mình với nghề và với khán giả, Đại úy Huy Bình trong “ Tìm lại cuộc đời “ (TG: Huy Lam – Điêu Huyền – Hoàng Khâm, ĐD: Huỳnh Hảnh ). Một vai diễn đầy tính cách của một sĩ quan chế độ Sài Gòn, tâm lí luôn diễn biến phức tạp từ lý tưởng hảo huyền bị sụp đổ, trở về với hiện thực và nhận ra đâu là chính nghĩa…
Sau đó, Trọng Nghĩa lên Thành phồ, vào đoàn Văn công TP.HCM (1981), nhận vai chánh Nguyễn Huệ trong “ Tâm sự Ngọc Hân “ (TG: Lê Duy Hạnh). Tuy vậy, ở Sân khấu này tài năng của anh chưa thật sự tỏa sáng, có lẽ vì ở môi trường mới đầy sao và “ Vạn sự khởi đầu nan “ cũng là lẽ tất nhiên.Cũng là lúc Trọng Nghĩa không khỏi trăn trở về khả năng của mình là một kép ở Tỉnh hội nhập vào “ rừng sao “ của thành phố.
Anh tự đặt ra cho mình là phải hoàn thiện hơn nữa để có đủ điều kiện hội nhập sau một năm trời thử thách. Kế đó, Trọng Nghĩa về đoàn Cải lương Sài Gòn II hát chánh với NS Ngọc Bích, vai KhChăm trong “ Nắng lên chùa Tháp ( TG: Điêu Huyền, ĐD: Bá Huỳnh ), nhưng đối với khán giả Thành phố thì anh cũng chỉ là một ngôi sao nhỏ mới xuất hiện, có thể xem đây là tiêu đề của Trọng Nghĩa để hội nhập vào “ rừng sao “ của thành phố. Tại đây, Trọng Nghĩa được NSND Diệp Lang đặt lại nghệ danh là “ Bảo Anh “.
Khi NS Bảo Anh về đoàn II- Nhà hát Trần Hữu Trang (1983) anh mới được khan giả biết đến và mến mộ nhiều qua vai chánh hoàng tử Lý trong “ Chuyện cô Bát Tràng “ ( TG: Hà Triều, ĐD: NSUT Công Thành ). Vở này ăn khách rất lâu mấy năm, cả hang trăm suất diễn từ TP.HCM đến khắp các Tỉnh – Thành trong cả nước.
Năm 1986, NS Bảo Anh về đoàn CL Phước Chung, với hai vai nổi tiếng: Trường (một Việt kiều) trong “ Chắp cánh uyên ương “ (TG: Phi Hùng, ĐD: NSND Bạch Tuyết) và đúp vai Thượng tướng Nguyên Bá và Thái tử Ngũ Châu trong “ Đường gươm Nguyên Bá “…
Đang lúc Cai lương hưng thịnh, nhưng NS Bảo Anh muốn thử sức mình ở lĩnh vực Kịch nói, nên về cộng tác với Đoàn Kịch Kim Cương. NS Bảo Anh về đây đóng chánh một số vai chánh với NSND Kim Cương ( lúc đó Kim Cương là NSUT ), anh đã tạo dấu ấn riêng qua từng vai: Vua Tô Chiêm nghiêm khắc đầy quyết đoán trong “ Nai đen rừng Đế thích “ (TG: Nguyễn Đình Thi, D0D: Đoàn Bá), Hiếu – một số phận nghiệt ngã trong “ Bông hồng cài áo” (TG: Hoàng Khâm, ĐD: Minh Nguyệt), Tuấn với một chuyện tình đầy trớ true trong “ Trà Hoa Nữ “ (TG: Phỏng tác Hoàng Dũng, ĐD: Kim Cương ), đặc biệt là một vai trong “Huyền Thoại Mẹ” (TG & ĐD: Hoàng Dũng), vai này đã đưa NS Bảo Anh đăng quang Huy chương vàng tại Hội diễn SKCNTQ-1990…
Nhưng sau đó anh trở về với Cải lương, anh cùng vơi NSUT – Đạo diễn Hoa Hạ và NS Linh Trung thành lập CLB CL Ba Thế Hệ (1995), một mô hình sân khấu xã hội hóa cải lương đầu tiên ở TP HCM. NS Bảo Anh tái ngộ với khán giả thành phố sau năm năm vắng bóng anh. NS Bảo Anh cũng tham gia được khoảng chục vở diễn và đáng ghi nhận nhất là vai Đại úy Hoàng Bạch trong “Vượt qua đêm tối” (TG: Lê Qúy Hiền, ĐD: Hoa Hạ ), vai này NS Bảo Anh tiếp tục giành Huy chương vàng tại Hội diễn sân khấu nhỏ toàn quốc – 1996.
Thế rồi, NS Bảo Anh lại tiếp tục thử sức mình ở lĩnh vực nghệ thuật Điện ảnh. Từ lúc NS Bảo Anh bước sang Điện ảnh đến nay, anh đã tham gia hơn 20 phim truyện với các loại vai như ông chủ, giám đốc, cán bộ,… Nếu những thuận lợi về ngoại hình, âm giọng khẩu khí của một kép đẹp ở Cải lương và Kịch nói thì ở Điện ảnh anh lại có dịp phát huy những sở trường đó để có những vai đầy phong độ và sang trọng. Có thể thấy sự thành công đó qua các vai Chú Tám ( Cán bộ ) trong “ Như là huyền thoại “, nhạc sĩ Lâm Thông trong “ Linh Lan Trắng “, Giám Đốc Yên trong “ Hoàng Hôn Ấm Áp “, Tổng G ám đốc Huân trong “ Gió Nghịch Mùa “, Tổng Giám đốc Nguyễn Bá trong “ Người đẹp Bình Dương “
VÀI NÉT VỀ PHONG CÁCH CA DIỄN
Trước tiên, NS Bảo Anh có được phong cách ca diễn sang trọng là nhờ những tố chất vốn có hay còn gọi là “thiên phú” về vóc dáng cao to, nhưng khi vào vai diễn thì tạo hình thể gọn nhẹ ( to mà không chậm chạp ). Anh có gương mặt sang sủa, điển trai, cùng với chất giọng “ Đồng pha Thổ, làn hơi khỏe mạnh đầy âm lực và trường độ…Kế đến, anh đã được qua những trường lớp, học hỏi gián tiếp những nghệ sĩ đi trước, cùng vơi kinh nghiệm thực tiễn và nhất là tự rèn luyện kỹ thuật ca diễn của riêng mình. Tất cả các yếu tố đó đã hình thành trong Bảo Anh một phong cách ca diễn sang trọng.
Biết rằng mỗi nghệ sĩ biểu diễn có phong cách riêng, nét sang trọng cũng có dáng vẻ riêng; nhưng NS Bảo Anh đã biết biến những thuận lợi về cơ thể sinh học, và cộng thêm sự trui rèn nghệ thuật thành mối quan hệ tổng hòa trong ca diễn của mình. Nói khác đi, anh vận dụng những thuận lợi của bản thân và kiến thức nghề nghiệp vào từng vai diễn một cách thích nghi, mà người trong nghể gọi là tài nghệ hóa thân vào nhân vật. Nếu anh không có những tố chất về vóc dáng thì khó mà tạo được hình thể nghệ thuật trên sân khấu bằng những vai diễn sang trọng, đó là những ông chủ, giám đốc, cán bộ, hay những vai tính cách, hùng, mùi, độc mùi…
Chỉ nói ở lĩnh vực Cải lương, những vai: Đại úy Huy Bình, Đại úy Hoàng Bạch, Hoàng tử Lý, Thượng tướng Nguyên Bá, Thái tử Ngũ Châu…là những vai hùng và đầy tính cách ( kép mùi hoặc độc mùi ). Anh vào vai trầm tĩnh cho dù nhân vật có tính cách hung nộ, anh mô tả tính cách và tâm lý nhân vật không quá ồn ào, sôi động nhưng vẫn oai phong, do sự biểu đạt bằng hình thể và ngữ điệu phát ngôn nên bộc lộ được chiều sâu tâm lý của nhân vật . Nét oai phong được điểm xuyến ở tài năng diễn xuất , cộng với phục trang nhân vật làm tang phong độ vai diễn, và nét sang trọng của Bảo Anh là ở chỗ đó.
Nhờ cơ thể khỏe nên làn hơi mạnh, chất giọng trầm ấm có độ vang trung bình, với một số họa âm của độ trầm từ chất thổ và có độ vang khi ca ngân, rung giọng tạo âm sắc trầm ấm. Độ trầm của giọng Bảo Anh không nghe độ rền, mà lại nghe hùng, có một chút âm vang nên chỉ nói lối thôi, nghe cũng rõ nét sang trọng. Khi anh ca những thể điệu Bắc, cũng như đối thoại với nhân vật, khẩu ngữ của anh tỏ ra cứng rắn, hùng hồn.
Điều này có thể thấy NS Bảo Anh ca diễn vai Đại úy Huy Bình trong “ Tìm lại cuộc đởi” ở lớp đối thoại với Oanh ( em gái ) và Lan ( người yêu ) thể điệu Kim tiền bản: “Oanh! Đã mấy lần qua, anh hết lời căn dặn, đừng chơi với đám sinh viên mà làm náo động thủ đô…” hay là lớp đối thoại với Đại úy Giang Thành Gỉảo trong thể điệu Khổng Minh tọa lầu: “ Giảo, mày hãy rút súng ra đi, tao đếm một hai ba ra tay…:
Trong tình huống tự sự, trữ tình, thì với trạng thái bình thản hơn, ca với ngữ điệu trầm ấm, tiết chế chất “ Đồng” , chỉ ngân – rung giọng cho âm sắc tươi mượt, nhất là ca Vọng cổ với kỹ thuật phát âm, nhả chữ chuẩn xác các ca từ chính nhịp hay trọng âm khi cần nhấn mạnh để biểu đạt nội dung ca từ; hạ giọng trầm ở dấu huyền và cấn lên ở dấu sắc: “ Lan ơi, anh sẽ cất nón chào vĩnh biệt con tàu tàn bạo đã đưa em và Oanh với bao người vô tội vùi chôn nơi Côn Đảo muôn…trùng. Vóc liễu hình mai chôn vào ngục tối lạnh lung…”.
Hay là Thái tử Ngũ Châu trong “ Đường gươm Nguyên Bá “, với giọng trầm hùng khi thoại, rổi buông hơi nhả chữ chậm rãi, cùng với kỹ thuật ngân nhẹ những ca từ nhịp chính: “ Học đạo à? Phụ vương ta đâu có tụng hồi kinh nào đâumà cũng trị vì thiên hạ…”, anh gằn giọng, nhấn từng trọng âm một cách dứt khoát nghe hùng hồn. Hay là lớp mà Thái tử Ngũ Châu thú nhận với Thủy Cúc, anh lên câu Vọng cổ mùi mẫn, ngọt ngào “ ta đã bỏ lại vườn Thủy Cúc trong một đêm tâm cuồng trí loạn; Phụ vương ơi, con biết mình kém tài hơn Thượng tướng nên thừa lúc nửa đêm toan ám hại cho thỏa mãn sự ghen …hờn, nhưng con đã thất bại trước đường gươm bạt tụy siêu quần…’
Mỗi nghệ sĩ có một thời rực rỡ và không ai có thể ngự trị mãi trên đỉnh vinh quang, đó là qui luật tiên hóa tất yếu; nhưng điều còn đọng lại với thời gian là công chúng còn nhớ đến tên tuổi mình, và ít nhiều NS Bảo Anh đã lưu lại được điều đó.
Mình rất thích nghệ sĩ Bảo Anh trong vở cải lương '" Cho rừng lại xanh " tác giả Đức Hiền hát chung với nghệ sĩ Thanh Thanh Tâm . Anh chị nào có vở cải lương này hãy up lên diễn đàn cho mọi người cùng thường thức . Lâu lắm rồi không có dịp để nghe lại . Mà đài có phát lại đâu mà nghe hi hi hi ..........
Phong_Vũ
Trả lời với trích dẫn
Giang Tiên
