Quyển sách đàn ca cổ nhạc tựa là Cầm Ca Tân Điệu của tác giả Trần Phong Sắc người tỉnh Tân An viết vào thời nền ca nhạc tài tử còn phôi thai, gồm đủ loại bài bản (vào thời đó), cũng như quyển sách đàn ca cổ nhạc tựa là Ca Nhạc Cổ Điển Bạc Liêu của tác giả Trịnh Thiên Tư viết sau này thì 4 bản oán tổ trong đàn ca tài tử có tên thống nhất là Tứ Đại, Phụng Hoàng, Giang Nam, Phụng Cầu.
Nhưng khoảng mấy chục năm gần đây lại xuất hiện thêm tên Phụng Hoàng Lai Nghi hay Phụng Hoàng Cầu và Phụng Cầu Hoàng Duyên để thay thế cho tên Phụng Hoàng và Phụng Cầu.
Khi ngành sân khấu cải lương phát triển, một vài soạn giả tiền phong muốn đưa thêm bản Phụng Hoàng (tài tử) vào cải lương (ngoài bản Tứ Đại đã vào cải lương trước đó), để thêm phần phong phú. Nhưng bản Phụng Hoàng có mấy dị bản, không biết soạn lời ca theo bản nào, ngay cả các thầy đàn cũng không thống nhất lòng bản với nhau. Vì vậy một soạn giả tiền phong soạn ra vở tuồng Máu Thấm Tần Hoàng Đảo (vào khoảng cuối thập niên 40 đầu thập niên 50 của thế kỷ trước) đã lấy bản Phụng Hoàng tài tử sửa lại một số chỗ dị biệt và sửa những câu dứt 7 nhịp thành 8 nhịp cho đào kép dễ ca. Soạn giả này chỉ lấy 12 câu đầu của bản Phụng Hoàng tài tử mà thôi.
Tuồng Máu Thấm Tần Hoàng Đảo xuất hiện bản Phụng Hoàng 12 câu (đàn theo cải lương) gây sự chú ý cho giới thưởng ngoạn.
Mãi đến giữa thập niên 60 của thế kỷ trước, soạn giả Hà Triều Hoa Phượng "vực dậy" bản Phụng Hoàng 12 câu nói trên đưa vào vở tuồng Nửa Đời Hương Phấn, đã lấy nước mắt của không biết bao nhiêu lượt khán thính giả. Từ đó các soạn giả khác "phát huy" và Phụng Hoàng cải lương 12 câu đã đứng vững và tồn tại song song với Phụng Hoàng tài tử mà cũng là con đẻ của Phụng Hoàng tài tử.
Nếu so sánh đối chiếu thì Phụng Hoàng cải lương và Phụng Hoàng tài tử (12 câu đầu) có cấu trúc lòng bản giống nhau, cải lương chỉ sửa lại những phần như đã nói trên đúng theo nghĩa "cải" là sửa "lương" là tốt", tức là sửa lại cho tốt hơn về nhịp nhàng, thang âm lòng bản.
Thoạt kỳ thuỷ, bản Phụng Hoàng cải lương vô LIU như Phụng Hoàng tài tử, nhưng khi đào ca thì thường hay vô XÊ để không bị chìm hơi. Giống như bản vọng cổ có một thời thường vô XÊ (thay vì vô LÌU như hiện nay).
Từ nay nhạc giới dùng tên Phụng Hoàng Lai Nghi hay Phụng Hoàng Cầu để chỉ bản Phụng Hoàng tài tử đã có từ khi thầy, tổ lưu truyền.
Bản Phụng Hoàng Lai Nghi (và các bản oán tổ), giới tài tử thường đàn kìm với dây Tố Lan vì dây này nghe mùi mẫn, ai oán, thảm não...
Dây Tố Lan ăn với dây Hò Nhì, cho nên khi hoà tấu, các nhạc cụ khác cũng phải đàn ở cung/bậc Hò nhì.
Cách lên dây Tố Lan đàn kìm (để đàn bản oán) như sau:
Dây lớn (tức là dây tồn):
Buông dây là chữ HÒ
Phím 1 là chữ XỪ
Phím 2 là chữ XÀNG
Phím 3 là chữ XỀ
Phím 4 là chữ CỒNG
Phím 5 là chữ LIU
Phím 6 là chữ U
Phím 7 là chữ XÁN
Phím 8 là chữ XẾ
Dây nhỏ (tức là dây tàn):
Buông dây là chữ PHAN (OAN)
Phím 1 là chữ LIU
Phím 2 là chữ XỰ (già)
Phím 3 là chữ XÁN
Phím 4 là chữ XẾ
Phím 5 là chữ PHAN (OAN) <-- âm vực cao
Phím 6 là chữ LÍU (LIU đài)
Phím 7 là chữ XỨ (già) <-- âm vực cao
Phím 8 là chữ XÁN <-- âm vực cao
Chơi tài tử mà không biết dây Tố Lan thì thật là một sự thiếu sót quan trọng, vì dây này dùng để đàn các bản oán, vừa hay vừa đúng điệu "dân chơi".
Hôm qua xuống dây đại theo Nguyenphuc chỉ để tập thử. Hởi ôi! mò tìm chữ đàn muốn chết luôn nó cứ lộn qua dây hò tư hoài thành ra đàn nghe không ra gì hết thôi thì phải học thuộc chữ đàn dây Tố lan trước rồi sẽ tập PHLN sau.
Chú ơi,
Vẽ hình cần đàn lớn ra, viết tên chữ đàn vào từng phím, để trước mặt.
Hoặc dán tên chữ đàn vào cần đàn, khi nào thuộc thì tháo ra.
Ở nhà tập đàn thì dán vào, khi đi chơi thì tháo ra.
NguyenPhuc ơi như vậy dây đại không có xư già và Phan(oan).Lấy xư nhấn lên xư già và lấy cống nhấn lên phan(oan)phải không? Dây tiểu thì không có U và Cống. Lấy liu nhấn lên u và dùng xê nhấn lên cống đúng không?
Dạ đúng rồi đó chú.
Đàn kìm, dây nào cũng bị thiếu chữ, do đó phải nhấn phải mượn.
Vì vậy mà mỗi loại dây âm thanh đều có nét đặc trưng riêng.
Bởi vậy mà đàn kìm nhấn nhá nhiều, càng nhấn càng hay, tạo ra nhiều âm sắc mới.
Đàn kìm dùng chữ nhấn hay hơn chữ chính kiểu đàn sến, nhất là đối với bản oán, thường nhấn xang ra xảng xự ra xử xê ra xể xề ra xệ liu ra lỉu (= ú) v.v...
Xong Phụng Hoàng Lai Nghi rồi tới Tứ Đại Oán.
Mỗi loại hơi bài bản chỉ cần học một số bài tiêu biểu. Khi đã đàn nhuần nhuyễn rồi, những bản còn lại chỉ cần học lòng bản rồi nghe người khác hoặc audio là sẽ đàn được.
Trời! Muốn rải đinh trong đây cũng phải là bậc cao thủ mới được rải chứ đâu phải ai muốn rải là rải đâu, em còn rên là bị ăn hiếp nỗi gì. Thôi giao em lại cho Giang Tiên vô giải quyết dùm hen. Sợ quá đi.
nguyenphuc
Trả lời với trích dẫn
Alex Huỳnh
MEM
