Ngưa ô bắc

[thaydat]

NP ơi bạn viết cho tôi kí âm bài ngựa ô bắc đi. Ở diễn đàn cổ nhạc việt Nam NS Văn Sơn có kí âm bài này Nhưng bản đàn viết cho người mới học ít chữ đàn quá nên khi tập đàn cho người ta ca rất khó canh nhịp. Xin cảm ơn nhiều.

[thaydat]

NP ơi cho hỏi: Bài Ngựa Ô Bắc theo NP là nhịp tư mà nhịp tư thì phải song lang ở nhịp 3-4. Nhưng sao NS Văn Hải đàn ổng nhịp song lang ở nhịp 2-4. Xin được chia sẻ. Ông ấy đàn clip này nè. NP nghe xem mình nói đúng không: https://www.youtube.com/watch?v=taMUDrDX8mQ.

[nguyenphuc]

NP ơi cho hỏi: Bài Ngựa Ô Bắc theo NP là nhịp tư mà nhịp tư thì phải song lang ở nhịp 3-4. Nhưng sao NS Văn Hải đàn ổng nhịp song lang ở nhịp 2-4. Xin được chia sẻ. Ông ấy đàn clip này nè: https://www.youtube.com/watch?v=taMUDrDX8mQ

Văn Hải tự chế ra kiểu gõ song lang chiếc (nhưng cũng có người bắt chước theo).
Xưa nay, bản Ngựa Ô Bắc gõ song lang 3-4.
Chú tìm nghe lại những tuồng cải lương trước 1975, hầu hết đều do Văn Vĩ, Năm Cơ, Bảy Bá đờn. Những bản Ngựa Ô Bắc (trong những tuồng cải lương) đều gõ song lang 3-4.
Song lang 3-4 mới xác định được vế đờn dứt câu.
Chúng ta học đờn và học ca theo cái đúng mà các thầy đờn xưa truyền lại. Còn chuyện ai "tự chế" thì kệ họ, không nên bắt chước theo. Phê bình họ chỉ thêm mích lòng mà còn bị Fan của họ ghét (như vụ nhạc sĩ Biên Hòa chẳng hạn).

[thaydat]

Không biết ông ấy dựa trên cơ sở nào mà chế lại như vậy héng?

[nguyenphuc]

Mời chú thaydat đọc bài biên khảo sau đây:
NGỰA Ô BẮC VÀ NGỰA Ô NAM
Từ lâu, không chỉ đông đảo giới mộ điệu, mà nhiều người trong giới đờn ca cải lương chưa hiểu rõ nguồn cội của hai giai điệu Ngựa Ô Bắc và Ngựa Ô Nam. Có người trong giới lại suy diễn theo cảm tính chủ quan cho rằng hai bản nhỏ này thuộc loại bài bản vắn của cải lương. Tiêu chí “nam” và “bắc” là để phân biệt nguồn gốc của nó, tức là Ngựa Ô Nam xuất xứ từ Cải lương Nam Bộ, Ngựa Ô Bắc xuất xứ từ cải lương Bắc Bộ. Điều này chưa có một tài liệu và nhà nghiên cứu nào khẳng định.
Theo một số tài liệu và sự tìm hiểu của chúng tôi với một số nghệ nhân, nhạc sĩ và căn cứ vào hệ thống bài bản nhạc tài tử và cải lương, có vài nét về hai giai điệu này như sau:
Cả hai bài này đều có nguồn gốc từ cải lương Nam Bộ, bởi khi sân khấu cải lương Nam Bộ hình thành (1918), sau đó nhiều gánh cải lương lưu diễn ra Bắc, một số sinh viên miền Nam ra học ở miền Bắc, hai lực lượng này kết hợp cùng các nghệ nhân ở đó xây dựng sân khấu cải lương Bắc Bộ vào khoảng thập niên 30. Hai bản này còn có nguồn gốc từ nhóm Lý trong hệ thống các điệu thức âm nhạc tài tử Nam Bộ (nhứt Lý, nhì Ngâm, tam Nam, tứ Oán, ngũ Điếm, lục Xuất, thất Chính, bát Ngự, cửu Nhĩ và thập Thủ), mà nhóm nhứt Lý thì gồm có 6 bản Lý: Lý vọng phu, Lý giao duyên, Lý con sáo, Lý Ngựa ô nam, Lý Ngựa ô bắc và Lý phước kiến. Nếu xét về sự ra đời của bai bản này, thì dĩ nhiên là chúng xuất hiện trong dòng nhạc tài tử Nam Bộ, trước khi sân khấu cải lương ra đời, tức có trước thế kỷ XX. Như vậy, qua sử liệu để lại thì bản Ngựa Ô Bắc có nguồn gốc từ Nam Bộ. Về ngôn ngữ học, tiếng “bắc” trong Ngựa Ô Bắc không phải là từ và không có ngữ nghĩa để làm tiêu chí phân biệt miền Nam hay Bắc, mà đó là tên gọi trong chùm tín hiệu của một giai điệu âm nhạc dân tộc phía Nam. Bản Ngựa Ô Nam thuộc hơi Ai, nên nhịp điệu tương tự như bản Nam Ai, có tất cả 7 câu nhịp tư thúc. Tức mỗi câu có 4 nhịp, song lang rơi vào nhịp thứ 3 và 4, vô “Xê nội” và dứt “Liu ngoại”. Tính cách của nó buồn ảm đạm, thường xảy ra trong các tình huống không gian tĩnh lặng, cái buồn từ quá khứ hiện về… Sử dụng cho những nhân vật mang tâm trạng đau thương, tự sự, thuật chuyện buồn đau đã qua hoặc nỗi niềm u uất trong hiện tại và cần được sẻ chia xoa dịu. Giai điệu này rất phổ biến trong cải lương từ xưa nay và chỉ dành cho những loại vai của đào, kép mùi.
Bản Ngựa Ô Bắc thuộc cung bắc (hơi bắc), nhịp thức tương tự như 6 bản Bắc chánh, tức mỗi câu có 4 nhịp (nhịp tư), song lang rơi ở nhịp thứ 3 và 4, vô “Xang nội” và dứt “Liu nội”, có tất cả là 10 câu. Tính cách giai điệu này mạnh mẽ, hùng hồn và thường xảy ra trong những tình huống xung đột. Tiết tấu kịch bốc hơn, nhưng xung đột không quá gay gắt, vì chức năng của nó chỉ nằm ở phạm vi đặt vấn đề hoặc dự báo một điều kiện gì đó trong tình huống mới hay tình huống đảo ngược… Bản này rất phổ biến trong cải lương từ xưa nay, thường sử dụng cho những nhân vật có tính cách mạnh mẽ, cả chính diện và phản diện. Riêng bản Ngựa Ô Bắc, tự thân nó đã mang kịch tính nên rất được các tác giả cải lương quan tâm.

Ngày 05/09/2007

NGUỒN DẪN

[nguyenphuc]

NP ơi, bài Ngựa Ô Bắc theo NP là nhịp tư mà nhịp tư thì phải song lang ở nhịp 3-4. Nhưng sao NS Văn Hải đàn ổng nhịp song lang ở nhịp 2-4. Xin được chia sẻ.

Chú đọc bài biên khảo ở trên (có nguồn dẫn) và nghe đờn ca Ngựa Ô Bắc minh họa cách gõ song lang trong audio clip sau đây:

NGỰA Ô BẮC
Song lang 3-4
-----o0o-----

[thaydat]

Nhịp song lang như audio clip trên là đúng rồi. Ở đây mình chỉ thắc mắc ở thời điểm đàn clip, NS Văn Hải ( nhạc sĩ rất hot ở Việt Nam) không biết căn cứ vào đâu để ổng nhịp song lang như vậy? Tiếc là mình không quen được ông ấy để hỏi và nghe giải thích lí do. Hi Hi...

[nguyenphuc]

Nhịp song lang như audio clip trên là đúng rồi. Ở đây mình chỉ thắc mắc ở thời điểm đàn clip, NS Văn Hải ( nhạc sĩ rất hot ở Việt Nam) không biết căn cứ vào đâu để ổng nhịp song lang như vậy? Tiếc là mình không quen được ông ấy để hỏi và nghe giải thích lí do. Hi Hi...

Theo NP nghĩ, những người phân câu bản Ngựa Ô Bắc sai (phân 19 câu nhịp đôi) nên phải gõ song lang theo nhịp đôi (bỏ 1 lấy 1, hoặc mỗi nhịp mỗi gõ). Vì phân câu như vậy thì làm sao gõ theo nhịp tư là bỏ 2 lấy 2 được.
Cũng do không thông nhạc lý. Hai bản Ngựa Ô Bắc và Ngựa Ô Nam cùng là nhịp tư và cùng gõ song lang giống nhau là bỏ 2 (không gõ nhịp 1-2) lấy 2 (gõ nhịp 3-4).
Té ra là tại phân câu sai (19 câu nhịp đôi) nên gõ song lang sai nguyên tắc.
Nhạc sĩ "ưu tú" mà không biết phân câu, thiệt là... hết ý kiến!

[thaydat]

Bản Ngựa Ô Bắc có thể chơi nhịp đôi song lang chiếc không NP? Sao bây giờ nhiều người chơi như thế quá!

[nguyenphuc]

Bản Ngựa Ô Bắc có thể chơi nhịp đôi song lang chiếc không NP? Sao bây giờ nhiều người chơi như thế quá!

Họ chơi nhịp đôi song lang chiếc là vì họ cho rằng Ngựa Ô Bắc 19 câu nhịp đôi. Chứ họ đâu biết theo căn bản bài bản thì Ngựa Ô Bắc 10 câu nhịp tư.
Ngựa Ô Bắc câu đầu nó có 2 nhịp mô không có đờn cũng như không có ca nên chỉ còn lại 2 nhịp mà thôi. Giống như vọng cổ câu 1 không có phần đầu (câu vô không đủ 16 nhịp), nên chỉ còn lại 16 nhịp mà thôi.
Trường hợp Ngựa Ô Bắc mất 2 nhịp đầu (nhưng khi viết bản đờn thì phải có 2 nhịp mô) cũng giống y chang như vọng cổ câu 1 mất hết 16 nhịp vậy thôi. Mấy bản oán cũng vậy, câu 1 không bao giờ đờn đú 8 nhịp. Cho nên câu 1 của nhiều bài bản thường "thiếu" nhịp là vậy. Nhiều người không có học căn bản không biết điều này nên cho rằng Ngựa Ô Bắc 19 câu.
Tùy chú, căn bản là gõ song lang 2 nhịp 3 và 4, nhưng "ở bầu thì trò ở ống thì dài" hầu hết người ta vì không biết nên gõ song lang chiếc thì mình "nương" theo họ cũng không sao. Coi như "ba phải" vậy mà!

[nguyenphuc]

Việt kiều Mỹ về Việt Nam cưới vợ (hình đám cưới)