Phụng Hoàng Cầu

[nguyenphuc]

PHỤNG HOÀNG CẦU
(tức Phụng Hoàng Lai Nghi)

Trong bốn bản oán tổ nhạc tài tử Nam Phần, chỉ có hai bản Tứ Đại Oán và Giang Nam là tương đối thống nhất về căn bản lòng bản giữa các nhóm tài tử địa phương và nhất là giữa hai nhóm nhạc sư Miền Đông và Miền Tây Nam Phần.
Hai bản oán còn lại là Phụng Hoàng và Phụng Cầu, mỗi địa phương, mỗi miền đàn mỗi khác. Hoà đàn đã không ăn rồi, nhưng cũng còn có thể linh hoạt điều chỉnh cho ăn với nhau trong tinh thần hoà nhã được. Ngặt một điều là bài ca đặt không ăn thanh vận (dấu giọng), khi ca sĩ nhóm này ca với dàn đờn nhóm khác, phải bẻ hơi bẻ giọng, thậm chí còn bị "ăn trét", nghe giống như ca sai (trật).
Cũng vì chỗ này mà hai bản Phụng Hoàng và Phụng Cầu rất hiếm khi được chơi trong các cuộc đờn ca.
Do dự "chệch choạc" nói trên mà bản Phụng Hoàng cải lương được ra đời nhằm khắc phục"" sự bất tiện nói trên với 12 câu tạo thành lòng bản "thống nhất" để đàn trên sân khấu.
Từ ngày có bản Phụng Hoàng cải lương, nhạc giới ưa chuộng và phổ biến khắp nơi, làm cho người ta quên luôn bản Phụng hoàng tài tử (kể cả bản Phụng Cầu).
Năm 1956, trường quốc gia âm nhạc và kịch nghệ được thành lập ở Saigon. Mà địa bàn Saigon thuộc phần đất Miền Đông Nam Phần, các nhạc sư nhạc sĩ của trường đều thuộc nhóm Miền Đông, cho nên hầu hết căn bản lòng bản của Miền Đông được áp dụng giảng dạy và phổ biến trên sân khấu cải lương. Do ưu thế trên mà bài bản của nhóm nhạc sư Miền Đông thắng thế, được lấy làm căn bản chung cho nhạc giới
Không những chỉ có bốn bản oán, mà nhiều bài bản lớn khác cũng đồng chung tình trạng như vậy.
Sau năm 1975, nhạc tài tử được phát động lại, phục hồi các bài bản. Một số nhạc sĩ ở Miền Tây vào bưng nay trở ra giữ theo căn bản của nhóm Miền Tây (trước khi vào bưng). Ở ngoài thành thì các nhạc sĩ theo căn bản của trường quốc gia âm nhạc phổ biến, lại tiếp tục có sự lọt chọt, cho tới hiện nay nhiều lòng bản cũng vẫn chưa thống nhất.
Ở đây chúng ta bàn về bản Phụng Hoàng.
Bốn bản oán, hồi xưa, nhón nhạc sư Miền Tây gọi tên: Tứ Đại Oán, Phụng Hoàng, Giang Nam và Phụng Cầu. Cũng bốn bản oán này, nhóm nhạc sư Miền Đông gọi tên là Tứ Đại Oán, Phụng Hoàng Lai Nghi (hoặc Phụng Hoàng Cầu), Giang Nam Cửu Khúc và Phụng Cầu Hoàng Duyên. Chỉ nội cái tên mà cũng không thống nhất, nói chi tới lòng bản.
Bởi vậy chúng ta nghe trong các cuộc thi các giải như Bông Lúa Vàng, Giọt Nắng Phù Sa v.v... cũng như trong các câu lạc bộ đờn ca tài tử, khi chơi bản Phụng Hoàng không thống nhất với nhau về lòng bản cũng như ca từ (lời ca).
Cho nên bây giờ người học đàn phải học hết các "dị bản" để biết mà xoay sở, quyền biến.
Trong topic này, NP xin post bản Phụng Hoàng (tài tử) tức Phụng Hoàng Cầu tức Phụng Hoàng Lai Nghi theo căn bản của nhóm nhạc sư Miền Đông mà trước đây áp dụng trong trường quốc gia âm nhạc.
Ngày nay cô Kim Loan giảng viên trường sân khấu nghệ thuật (là hậu thân của trường quốc gia âm nhạc trước 1975), dạy ca Phụng Hoàng cũng vẫn dùng lòng bản theo căn bản của Miền Đông.
Sau đây là lòng bản Phụng Hoàng Cầu (Phụng Hoàng Lai Nghi) theo căn bản Miền Đông.

PHỤNG HOÀNG CẦU (PHỤNG HOÀNG LAI NGHI)
Lớp 1 - 10 câu - nhịp tám

1. (-) (-) (-) Tồn là (LIU)
liu liu (-) tồn xề oan (LIU) tồn xang xế (XÊ) xế xang xừ (XANG)
2. Tồn (XANG) xế xê (-) tồn xang xừ (XANG) "xề xề (XANG)"
xế xang xư (XỀ) xề oan liu (Ú) xứ xề oan (LIU) "xề xán xư (LÌU)"
3. "Lỉu liu oan (XỀ) xừ xề oan (LIU) (-) Tồn là (LIU)
liu liu (-) tồn xề oan (LIU) tồn xang xế (XÊ) xế xang xư (XÀNG)
4. Tồn (XANG) xế xê (-) tồn xế xang (XƯ) "xề xề (XANG)"
xề oan liu (Ú) xế xang xư (XỀ) xừ xề oan (LIU) "xề xán xư (LÌU)"
5. "Lỉu liu oan (XỀ) xừ xề oan (LIU)" (-) Tồn là (LIU)
liu liu (-) tồn xề oan (LIU) tồn xang xế (XÊ) xế xang xư (XỀ)
6. Xề oan (LIU) tồn xang xế (XÊ) lỉu liu oan (XỪ) "xàng cộng (XỀ)"
xê oán (LÍU) tồn líu cống (XÊ) tồn xang xế (XÊ) xề xang xư (LỊU)
7. "Xề xề (XANG)" tồn xang cống (XÊ) xế xang xư (LÌU) tồn xang cống (XÊ)
xê oán (LÍU) tồn líu cống (XÊ) líu công xê (XANG) xề xang xư (LỊU)
8. Tồn (XANG) xế xê (-) xề xảng xang (LÌU) "xề oan (LIU)"
xế xang (XỰ) tồn xang xế (XÊ) líu cống (XÊ) xề xảng xư (LÌU)
9. "Lỉu liu oan (XỀ) xề xảng xư (LÌU)" (-) xế xang xư (LÌU)
liu oan (XÀNG) cộng xề (-) xế xang xư lìu (-) xự xế xừ (XANG)
10. Tồn (XANG) cống xê (-) hò xê xang (XỰ) "xề xề (XANG)"
xề oan liu (Ú) xế xang xư (XỀ) xừ xề oan (LIU) "xề xán xư (LÌU)".

Nghe cô Kim Loan, giảng viên trường sân khấu nghệ thuật ca
PHỤNG HOÀNG CẦU
(chú ý nghe ca và dò theo lòng bản đàn ở trên)

* Nhạc sĩ Vũy Chỗ đặt lời bài ca này.

[nguyenphuc]

Trời! Bài đàn phụng hoàng lai nghi trong audio NP gửi cho tôi là Nhạc sĩ nào đàn vậy?
Nội công quá thâm hậu. Audio này chưa từng nghe.
Nhạc sĩ hải ngoại hay ở Việt nam vậy NP?

Chú hỏi audio nào?
Phải audio clip (mp3 file) Phụng Hoàng Lai Nghi, đàn guitar dây hò nhì (cho ông bạn coffee của chú) không?

[thaydat]

Ừ audio đó đó.

[nguyenphuc]

Ừ audio đó đó.

Hihi... để chờ ông bạn của chú nghe, coi ông ấy có ý kiến gì không.

[nguyenphuc]

Tiếng đàn kìm của chú thaydat và tiếng đàn guitar
ông bạn coffee của chú giống trong audio clip này nè:
PHỤNG HOÀNG LAI NGHI
Hoà tấu: kìm, guitar
-----o0o-----

[thaydat]

Mình đã cho ông bạn mình nghe audio của NP rồi,mới nghe đến câu 5, vì đang có tiệc. Ông ấy nói: nếu audio đó mà NP là người đàn thì đúng là cao thủ. Hiện nay nếu đem so sánh với nhạc sĩ có tiếng ở Việt Nam thì chưa có ai theo kịp. Nếu người khác đàn thì NP cũng vẫn là cao thủ bởi trình độ cao như vậy mới có thể nghe và kí âm chính xác đến 99% bản đàn đó được. Ông ấy nói: so với audio NP gởi (tính đến câu 5) với bản đàn ông ấy tập thì ông ấy nói có 3 chổ sai. Trong đó 1 trong 3 chỗ sai đó là nhấn chữ(xê) 32’. NP kí âm 32’ có nhấn ông ấy nhấn sâu đến chữ xệ luôn....

[nguyenphuc]

Như NP đã nói, NP không có cây đàn cho nên audio đó dĩ nhiên không phải do NP đờn. Tuy nhiên đờn như vậy đâu có gì khó đâu, người mới chỉ chịu khó rèn luyện chữ nhấn nhá, còn người đờn lâu năm thì dễ ợt.
Đó là đờn oán guitar nhái (bắt chước) theo chữ đờn kìm dây Tố Lan đó mà.
Trong bản viết (ký âm), NP đã cố ý sửa đổi một số chữ đờn cho thuận ngón và dễ đờn hơn chứ không phải copy 100%.
NP cố ý chọn nhạc sĩ nào mà NP ưng ý để chú thaydat và ông bạn coffee của chú đờn theo rơ đó mà đi chơi chữ đờn không thua kém ai.
Từ xưa tới nay, hơn thua nhau hay không là chỉ 20 bản tổ mà thôi. Ngày xưa mấy ông thầy không chơi bản vọng cổ vì bản vọng cổ gốc là bản nhỏ (nhịp đôi nhịp tư) và cũng không phải bản tổ. Sau này do cải lương phát triển mà dần dần bản vọng cổ được nhiều người ưa chuộng và trở thành bản "vua" của sân khấu cải lương, không thể thiếu. Các vị tiền bối kể lại, ngày xưa đi chơi, đầu hôm chơi sáu bắc, tối tối chút chơi ba nam, khuya ăn cháo gà nòi trộn gỏi chuối xong chơi bốn oán. Không có vọng cổ và bản nhỏ.
Người ta "thi thố" với nhau cũng trong 20 bản tổ, coi ai đờn hay ai đờn dở, ai ca hay ai ca dở.
Cũng như bây giờ, đờn ca ai, oán theo kiểu các giải thi thì dở mà theo các chỗ tài tử chính tông thì hay.
Ca oán như Thanh Ngân, Thanh Kim Huệ v.v... thì dở. Ca oán như Kim Thanh, Thanh Tuyết, Hà Thu v.v... thì hay.
Đờn oán như Huỳnh Tuấn, Ngọc Cần v.v... thì dỡ. Đờn oán phải như Ba Tu thì mới hay.
Dân cải lương đờn, ca oán khó mà hay. Đào chánh như Thanh Kim Huệ, Thanh Ngân v.v... mà ca còn không hay thì ai mà ca hay.
NP thấy nghệ nhân dân gian Kim Thanh nộp đơn xin được phong tặng danh hiệu Nghệ Nhân Dân Gian Ưu Tú. Theo NP thì Kim Thanh rất xứng đáng với danh hiệu ấy. Phải nói, Kim Thanh ca ai, oán là "hết sẩy"! Kim Thanh ca thì phải Ba Tu đờn mới ăn rơ. Cũng như ngày xưa Năm Phỉ ca thì phải Chín Trích đờn mới hay. Hoặc Văn Hường ca thì phải Văn Vĩ đờn mới hay.
Audio hoà tấu Giang Nam (tứ dại danh cầm), Ngọc Cần đờn oán nghe xụi lơ như trả bài chiếu lệ, không có hồn.
Nói (nhận xét) thì NP cũng muốn nói nhiều, nói thẳng, nói thật... nhưng sợ đụng chạm như hôm trước. Ở đời cứ "áo thụng vái nhau", tâng bốc nhau... thì không ai thấy được cái dở cái "tiêu cực" thì làm sao tiến bộ, làm sao phát huy cái hay, làm sao khắc phục được cái dở. Như vậy nghệ thuật sẽ đi lùi...

[thaydat]

Clip (mp3 file) Phụng Hoàng Lai Nghi, đàn guitar dây hò nhì phải của Duy Thanh An Giang không NP?

[nguyenphuc]

Clip (mp3 file) Phụng Hoàng Lai Nghi, đàn guitar dây hò nhì phải của Duy Thanh An Giang không NP?

Thấy tên Duy Thanh là NP không nhìn tới thì làm gì có chuyện nghe để mà ký âm lại cho ông bạn của chú.
Duy Thanh mà đờn địch cái nỗi gì.
Ở đời, khổ nỗi có những người "điếc không sợ súng". Có những người đờn kìm chưa chín mà cũng "biểu diễn", có những người đờn guitar "cưỡng hiếp cái lỗ tai người nghe" mà cũng biểu diễn.
NP không dám đưa mấy cái clip nói trên lên đây, vì cũng sợ đụng chạm, vì người ta thích nịnh chứ không ai thích nói thật.
Có cái ông "nghệ nhân dân gian" kia, cũng là "thầy" ở trung tâm (đờn ca) gì đó đờn kìm thấy ớn mà cũng biểu diễn. Đờn không chín như Thuý Vi lớp nhạc lễ ông Sáu Long thì không nói làm gì, vì người ta còn là học trò. Đằng này đã là "thầy" rồi mà đờn kiểu đó thiệt là... hết ý kiến.
Chú thaydat đọc bên lớp nhạc của ông Sáu Long có bao giờ nghe ông ấy nói "dây xề" hay không. Đương nhiên là không bao giờ, làm gì có dây xề, chỉ có dây hò nhì thôi. Vậy mà NP nói ai gọi là dây xề là nói bậy là không hiểu nhạc lý lại bị mấy tay "điếc không sợ súng" sửa lưng, họ nói "bây giờ ai cũng kêu dây xề". Những "ai" đó toàn là nói bậy, trong đó có cả "thầy" Giang... gì đó là nói nhiều nhất.

[thaydat]

Lúc trước học đàn, NP có thu âm lại một vài bản đàn mà NP ưng ý để giữ làm kĩ niệm không? Lúc NP học đàn thì NP thích nhạc cụ nào nhất? Vì sao?

[nguyenphuc]

Lúc trước học đàn, NP có thu âm lại một vài bản đàn mà NP ưng ý để giữ làm kĩ niệm không? Lúc NP học đàn thì NP thích nhạc cụ nào nhất? Vì sao?

NP không có thu âm để lại bất cứ gì cả.
Học đàn thì ông cậu dạy gì học nấy, hồi đó có biết gì đâu mà chọn. Rồi nghe ông cậu và hai ông bạn của ông (là ông Mười và ông Ba) hay chơi hoà đờn và luận bàn với nhau nhiều năm nên biết thêm. NP sở trường 4 cây đờn cây là kìm, guitar, cò và gáo (vì ông cậu dạy mấy thứ đó). Bốn cây đờn đó là nhừ̃ng cây đờn chính: kìm (tài tử), guitar (cải lương), cò (nhạc lễ), gáo giống đờn cò lòn.
Ông Sáu Long (lớp nhạc lễ) cũng rất xứng đáng được phong tặng danh hiệu "nghệ nhân dân gian ưu tú" vì có công truyền bá, kế thừa bộ môn nhạc lễ nam phần.

Chú thaydat ráng cố gắng tập mấy bản oán theo chữ đờn của ông Ba Tu để lấy ngón có công lực. Nghe theo audio mà rèn luyện ngón đờn. Đờn được chữ đờn của ông Ba Tu rồi thì còn sợ gì ai nữa.
NP thấy trên Net có Minh Tiến đờn kìm cũng có nét lắm, NP có đưa clip cho ông Ba coi, ông Ba nói "tài không đợi tuổi". Minh Tiến cầm cây đờn giống y chang như ông Ba.