Thâm nhập vào Sài Gòn từ những năm 40 – 50, sân khấu tuồng Quảng Đông – Trung Quốc theo chân các gánh hát vào khu Chợ Lớn lưu diễn. Ban đầu họ kết hợp với việc xem hát để bán thuốc và tiếp thị thuốc, dần dần hình thành những điểm hát riêng thu hút không chỉ với khán giả Hoa kiều sống ở Chợ Lớn mà còn là điểm sang độc đáo đối với giới sân khấu thời đó.
NSND Thanh Tòng
Theo lời kể của NSND Phùng Há thì những năm 50 – 60 bà là một trong những khan giả thích vào khu Chợ Lớn để xem hát Tiều, hát Quảng.Bởi, khi đặt mình vào hang ghế khan giả bà mới có thể học được ở nghề hát nét hay, nét đẹp trong diễn xuất và cả võ thuật.
Đầu năm 1960, khi phim ảnh Hong Kong, Đào Loan mà nổi tiếng nhất là Lương Sơn Bá Chúc Anh Đài xuất hiện ở các rạp xi nê Sài Gòn, cải lương thời đó bắt đầu bị cạnh tranh. Sợ mất khách, ngại đời sống anh em nghệ sĩ gặp khó khăn, các nghệ sĩ tiền bối: Minh Tơ, Thành Tôn, Khánh Hồng đã họp bàn hình thành bộ môn cải lương Hồ Quảng.
Có ý nghĩa là lấy phần nhạc trong các bộ phim, các vở tuồng Hồ Quảng đưa vào cải lương, tạo nét hấp dẫn riêng để lôi kéo khán giả. Trong công trình nghiên cứu Từ hát bội đến cải lương Tuồng cổ, NSND Thanh Tòng đã lý giải:“Ban đầu với cách làm nhất thời để phần nào nương theo thị hiếu khán giả, cứu nguy cải lương và tạo đất diễn mới cho nghệ sĩ.
Nhưng không ngờ cách làm đó đã được ủng hộ, khiến đông đảo khán giá yêu thích cải lương Hồ Quảng. Đến năm 1975, trước nhu cầu đổi mới toàn diện sân khấu cải lương, các nghệ sĩ lão thành lại một lần nữa quyết định thay đổi phong cách và tên gọi của bộ môn này để từ ngày 2/9/1975 cải lương Tuồng cổ ra đời
Lấy lịch sử Việt Nam làm nội dung, lấy diễn xuất nội tâm cộng với vũ đạo làm cốt lõi thể hiện. Đặc biệt, hạn chế tối đa âm nhạc lai căng và những trình thức rối rắm, phức tạp của Hồ Quảng. Để 41 năm qua cải lương Tuồng cổ đã thể hiện diện trong lòng công chúng với biết bao kỷ niệm thăng trầm, trăn trở”.
Điều trăn trở lớn nhất của các nghệ sĩ cải lương Tuồng cổ chính là khâu đào tạo. Rõ ràng qua bao biến cố, bộ môn này vẫn chỉ điểm mặt nhớ tên với thế hệ diễn viên là con nhà nòi. Ở các trường nghệ thuật sân khấu bộ môn này chưa được đưa vào giảng dạy chính thức.
Vừa qua, một số nơi có tổ chức các buổi giao lưu chuyên đề có mời NSND Thanh Tòng về giảng dạy, nhưng cách thức tổ chức dạy và học chưa được vào qui cũ, và khóa học chỉ tồn tại ngắn ngũi trong sự nuối tiếc của nhiều nghệ sĩ.
Trước đây, tiếp nối con đường của người cậu ruột là nghệ sĩ Minh Tơ, nghệ sĩ Bạch Long đã từng tạo dựng sự nghệp cho nhiều diễn viên trẻ tuồng cổ qua nhóm đồng ấu Bạch Long. Chí ít đã có gần 10 khóa đào tạo và học trò của anh đã góp phần đáng kể trong việc trẻ hóa lực lượng diễn viên tuồng cổ với những cái tên có thâm niên tuổi nghề:
Trinh Trinh, Tú Sương, Quế Trân, Chinh Nhân (HCV triển vọng Trần Hữu Trang), Lê Thanh Thảo, Bình Tinh, Vũ Luân, Ái Hằng, Trường Hải, Chấn Cường…
Trong số đó có người đã tạo được dấu ấn nổi bật qua nhiều vai diễn xuất sắc như: NS Trinh Trinh có vai Thần Nữ, Bùi Thị Xuân, Lý Thần Phi…; NSUT Tú Sương có vai Lương Sơn Bá, Bao Công, Trần Quốc Toản…; NSUT Quê Trân có vai Thiên Kiều công chúa, Quận chúa Quỳnh Mai, Thoại Ba công chúa…; NS Vũ Luân có vai Từ Hải Thọ, An Lộc Sơn…
Nhưng theo lời nghệ sĩ Ngọc Đáng: “Các bạn nhỏ đến với tuồng cổ chủ yếu vẫn là học lõm, chưa đi sâu vào nghiên cứu một cách có hệ thống để giữ thật vững vàng cái nghề của mình. Do đó xem các vai ấn tượng của các em vẫn thấy ở đó có nhiều lỗi. Điều này không trách bởi hầu hết các em đều nương theo khuôn mẫu để diễn, ví dụ như: Lý Đạo Thành của anh năm Thanh Tòng, Thần nữ của Tài Linh, Thiên Kiều công chúa của chị Lệ Thủy…”.
Rõ ràng học bên cánh gà vẫn là phương pháp truyền nghề hiệu quả nhất. Song điều đáng báo động hôm nay là ngày càng ít những vở diễn được sáng đèn. Gần như “Xuân thu nhị kỳ” mới có vở hay, thì điều kiện và cơ hội đâu để các em học hỏi.
Do đó tâm huyết cứ bị bào mòn theo những show diễn đại nhạc hội, những chuyến đi quay video tuồng cổ lặp lại những hào quang cũ. HVC triển vọng vẫn cứ giậm chân ở vị trí cũ, chưa lóe lên một hương đi mới.
NS Vân Hà trình bày: “Trước đây chúng tôi có được cơ hội học nghề từ nhiều sàn diễn, chưa kể đến những buổi được học ngoại khóa khi các bậc tiền bối về trường nói chuyện chuyên đề, thị phạm ngay trên sàn tập.
Nhờ vậy mà nghề của mình không bị té ngựa, quăng cho vai nào cũng cố gắng diễn nhuần nhuyễn, từ làm quản chạy cờ đến vai lẳng, vai già, vai độc… Thương cho các em có năng khiếu nhưng thời thế khó xoay trở với việc học và hành”.
Theo kế hoạch hiện nay, NSUT Kim Từ Long đã định hình một CLB cải lương Tuồng cổ. CLB này sẽ hoạt động theo hình thức tập hợp các thế hệ nghiệ sĩ có tâm huyết với nghề, mỗi tuần ba buổi tổ chức sinh hoạt theo chuyên đề và bài học thực hành chính là tác phẩm, vai diễn.
NSUT Quê Trân xúc động: “chúng tôi rất tin vào con đường chấn chỉnh mà Hội sân khấu TP đã xúc tiến cho cải lương tuồng cổ. Vì chữ nghề khi đã đi vào chuyên nghiệp, mang được tính lý luận thực tiễn thì sẽ có cơ hội phát triển dựa vào ý thức sáng tạo”. Thiết nghĩ bên cạnh đó cũng rất cần một lớp tập huấn sáng tác kịch bản tuồng cổ, vì lâu nay khâu kịch bản luôn quyết định thành công.
Có cung ắt có cầu, biết lắng nghe và tiếp thu những ý kiến của công chúng thì lớp diễn viên trẻ của sân khấu tuồng cổ sẽ có cơ hội thực hiện hoài bão làm nghề một cách chuyên nghiệp.
Phong_Vũ
Trả lời với trích dẫn
MEM
romeo
