Xàng xê

[Hồng Phượng]

Thấy TT post lên còn thiếu bài Xàng Xê là một bài trong 7 bài lễ, nên chị bổ sung luôn cho đủ luôn nha !

BÍCH CÂU KỲ NGỘ
(bài này tới 64 câu nên chị gõ từ lớp thôi nha)
Cố soạn giả: Trần Ngọc Thạch

XÀNG XÊ

LỚP I

1. (...........) ...Xa xưa (xg)
Vào thời_vua Hồng Đức ( cống)
2 . Phường Bích câu một nho sinh trọ học ( cộng)
Vốn nhà nghèo tên gọi Tú Uyên (xê)
3 . (...xê...)..Trời xanh biếc (cống)
Đàn chim én báo hiệu xuân sang (xg)
4 . Cảnh vật ngoại thành Thăng Long (xê)
Rừng hoa tô điểm núi sông (liu)
5 . Phía nam ngựa xe lũ lượt ( cộng)
Chùa Ngọc hồ mở hội Vô Gia ( u )
6 . Thiện nam tín nữ gần xa (xg)
Đều rũ nhau cùng đi trẩy hội ( cộng)
7 . Áo xiêm hoa gấm lụa là ( xề)
Tứ Uyên cũng cất bước hành hương (liu)
8 . Bóng tà dương khuất sau mây bạc ( cộng)
Chàng ngồi nghỉ dưới gốc đa
9 . (...xê...) nắng chiều (xừ)
Gợi hồn thơ tình xuân lai láng (cống)
10 . Non nước em đềm như gương trong sáng (cống)
Nhìn lối về nhạt nắng hoàng hôn
11 . (...xê...) chàng bỗng thấy ( cống)
Nhẹ nhàng một chiếc lá bay (xg)
12. Nhìn xem có thơ phẩm đề (xừ)
Lối văn từ đượm vẻ bướm ong ( u )
13. Chàng nghĩ rằng có kẻ dấu tay (xê)
Vội tìm những chẳng thấy bóng ai (xê)
14. Lạ lùng lá đâu bay đến (cống)
Phải chăng là nguyệt lão mối mai (xê)
15. (...xê...) ..Gió bay (xê)
Đưa hương lẫn tiếng cười (xề)
16. Chàng trong từ phía cổng chùa ( xừ)
Có một nàng dịu dàng bước ra (xê)
17. (...xê..) Tha thướt (cống)
Hình dáng gợi lòng thiết tha (xg)
18. Ngơ ngẩn chàng đến hỏi qua (xê)
Cùng giai nhân câu chuyện đậm đà (xừ)
19. (...xừ...) Đình Quãng Văn (xê)
Bỗng nàng biến dạng mất tăm (xê)
20. Tú Uyên nuối tiếc âm thầm (xề)
Thôi cam đành ôm mối tình câm (liu)

LỚP II

21. (Lớp hò) (...hò...)..chàng (hò)
Bồi hồi_ngơ ngẫn tâm hồ (hò)
22. Lê chân lặng lẽ quay về (xề)
Đường xa như tỉnh như mê ( liu)
23. (...liu...) rồi ngày (hò)
Lại đành_xao lãng học hành (hò)
24. Lòng hằng tưởng đến giai nhân (xg)
Nghe tiếng đồn đền Bạch Mã rất thiêng (xê)
25. (...xê...) Chàng đến (cống)
Cầu khẩn tái ngộ nàng thơ (xg)
26. Đêm đến thần hiện trong mơ (xê)
"Nói cầu Đông hãy ra đón chờ"
27. (...xừ...) Mới tinh sương (xê)
Chàng liền rảo bước cầu Đông (xg)
28. Những mong nguyệt lão thấu lòng (Xề)
Kết lương duyên phỉ nguyền ước mong (liu)
29. Lòng riêng nhớ nhung vô hạn (cộng)
Càng đợi chờ càng nung nấu tâm can ( u )
30. Tú Uyên ẩn tình chứa chan (xg)
Trời đã trưa vẫn chưa thấy dạng (cộng)
31. Mối tình si sao quá ngỡ ngàng (xề)
Bỗng xuất hiện một ông già bán tranh (liu)
32. Rao mời giọng rất thiết tha (xg)
Hãy mua tranh để tiêu cơn sầu (xừ)
33. (...xừ...)..Nhìn xem (xê)
Tố nữ trong tranh sao giống lạ lùng (xừ)
34. Người chàng mơ giây phút tương phùng (xừ)
Đã hiện ra sóng thu vời vợi (cộng)
35. Chàng đem treo tranh trước bàn (xề)
Rồi đêm ngày ngắm mãi dung nhan (liu)
36. Ôi men say chén đầy chưa cạn (cộng)
Nỗi nhớ nhung lại đến chập chồng (xề)

[nguyenphuc]

Thấy TT post lên còn thiếu bài Xàng Xê là một bài trong 7 bài lễ, nên chị bổ sung luôn cho đủ luôn nha !

Chị Hồng Phượng ơi,
Còn thiếu hai bài nữa mới đủ. Đó là:
- Ngũ Đối Hạ
- Tiểu Khúc
Bài Ngũ Đối Hạ (gọi tắt là Bài Hạ) là bài nhạc chính trong 7 bài lễ.
Trong nhạc lễ và hát bội, Bài Hạ lúc nào cũng được dùng. Nhưng Bài Hạ nhạc lễ (hát bội) hoàn toàn khác với Bài Hạ tài tử. Các bài Nam nhạc cũng khác với Nam tài tử.
Trong hát bội, những chỗ kép xướng danh thì dàn đờn thường đờn Bài Hạ (lớp cống).
Thí dụ:
Ải ải... như ta đây, Đường trào nguyên soái
Tiết Nhơn Quý chính danh...
(Đờn):
Hò xự (XANG) cống xàng xê (CỐNG)
Xề cộng (LIU) xán u liu cộng (XỀ)
Xề u (-) xán u liu (CỘNG)
Xề cộng (-) xán cồng liu (U)
(Đờn dây nhạc tức là dây hò ba, dây Mỹ Châu ca vọng cố, dây này trở qua Xuân Nữ mới ăn).

[Thanh Hậu]

Ngủ đối hạ và Ngủ đối thượng có nghe thấy audio rồi nhưng sao thấy ít dùng trong ca hát quá ?

[nguyenphuc]

Ngủ đối hạ và Ngủ đối thượng có nghe thấy audio rồi nhưng sao thấy ít dùng trong ca hát quá ?

Mấy bài lễ khó ca nên cải lương không dùng.
Trong 7 bài lễ, cải lương chỉ có dùng bài Xàng Xê mà thôi. Bài Xàng Xê nhịp dễ hơn 6 bài kia.
Cải lương thường ca nhịp nội (tròn nhịp), những bài nhịp chẻ (nhịp 3/4) hơi khó ca khó nhịp, nên cải lương ít dùng.
Đào kép cải lương gặp những bản nhịp chẻ, họ nhịp bị sượng nên không thích ca.
Ngày xưa đào kép cải lương rất sợ thầy đờn tài tử. Ít đào kép cải lương nào (dù là danh ca) chịu nổi thầy đờn tài tử được 6 câu vọng cổ hoặc bài Lưu Thuỷ Trường hay Tây Thi.
Ngày nay rơ đờn tài tử rất hiếm, mà hầu hết là rơ đờn cải lương.

[Giang Tiên]

Ủa, "nhịp nội" là nhịp ở giữa mà, sao lại là "tròn nhịp". Nhịp ngoại là nhịp như song lan chứ nhỉ. Hay là GT nhầm lẫn?

[khaltt]

Hoà tấu Xàng Xê 4 lớp 64 câu (Cô Bạch Huệ Thu)
Các NS: Út Tỵ: Cò, Bảy Quý: Tranh, Hai Vĩnh: Kìm

Cải Lương Số - Giữ mãi niềm đam mê

Nhấn chuột phải và chọn Save Target As...

http://www.4shared.com/mp3/M108ywVw/...uyTranh_2.html

Bích Câu Kỳ Ngộ
Tác giả: Trần Ngọc Thạch
Trọn bài 64 câu các bạn ca nhe.

Lớp I.
1. (----) Xa xưa (xang)
Vào thời __ vua Hồng Đức (cống)
2. Phường Bích Câu một nho sinh trọ học (cộng)
Vốn nhà nghèo tên gọi Tú Uyên (xê)
3. (--xê--) Trời xanh biếc (cống)
Đàn chim én báo hiệu xuân sang (xang)
4. Cảnh vật ngoại thành Thăng Long (xê)
Rừng hoa tô điểm núi sông (liu)
5. Phía Nam ngựa xe lũ lượt (cộng)
Chùa Ngọc Hồ mở hội Vô Gia (u)
6. Thiện nam tín nữ gần xa (xang)
Đều rủ nhau cùng đi trẫy hội (cộng)
7. Áo xiêm hoa gấm lụa là (xề)
Tú Uyên cũng cất bước hành hương (liu)
8. Bóng tà dương khuất sau mây bạc (cộng)
Chàng ngồi nghỉ dưới gốc đa (xê)
9. (--xê--) Nắng chiều (xừ)
Gợi hồn thơ tình xuân lai láng (cống)
10. Non nước êm đềm như gương trong sáng (cống)
Nhìn lối về nhạt nắng hoàng hôn (xê)

11. (--xê--) Chàng bỗng thấy (cống)
Nhẹ nhàng một chiếc lá bay (xang)
12. Nhìn xem có thơ phẩm đề (xừ)
Lối văn từ đượm vẻ bướm ong (u)
13. Chàng nghĩ rằng có kẻ dấu tay (xê)
Vội tìm nhưng chẳng thấy bóng ai (xê)
14. Lạ lùng lá đâu bay đến (cống)
Phải chăng là Nguyệt Lão mối mai (xê)
15 (--xê--) Gió bay (xê)
Đưa hương lẫn tiếng cười (xừ)

16. Chàng trông từ phía cổng chùa (xừ)
Có một nàng dịu dàng bước ra (xê)
17. (--xê--) Tha thướt (cống)
Hình dáng gợi lòng thiết tha (xang)
18. Ngơ ngẫn chàng đến hỏi qua (xê)
Cùng giai nhân câu chuyện đậm đà (xừ)
19. (--xừ--) Đình Quãng Văn (xê)
Bỗng nàng biến dạng mất tăm (xang)
20. Tú Uyên nuối tiếc âm thầm (xề)
Thôi cam đành ôm mối tình câm (liu)

Lớp II. (Lớp Hò)
21. Lớp Hò (--liu--) Chàng (hò)
Bồi hồi __ ngơ ngấn tâm hồn (hò)
22. Lê chân lặng lẽ quay về (xề)
Đường xa như tỉnh cơn mê (liu)
23/12. (--liu--) Rồi ngày (hò)
Lại ngày __ xao lãng học hành (hò)
24. Lòng hằng tưởng đến giai nhân (xang)
Nghe tiếng đồn : đền Bạch Mã rất thiêng (xê)
25/17. (--xê--) Chàng đến (cống)
Cầu khẩn tái ngộ nàng thơ (xang)

26/18. Đêm đến Thần hiện trong mơ (xê)
" Nơi cầu Đông hãy ra đón chờ " (xừ)
27/19. (--xừ--) Mới tinh sương (xê)
Chàng liền rảo bước cầu Đông (xang)
28/20. Những mong Nguyệt Lão thấu lòng (xề)
Kết lương duyên phỉ nguyền ước mong (liu)
29/5. Lòng riêng nhớ nhung vô hạn (cộng)
Càng đợi chờ càng nung nấu tâm cang (u)
30/6. Tú Uyên ẩn tình chứa chan (xang)
Trời đã trưa vẫn chưa thấy dạng (cộng)

31/7. Mối tình si sao quá ngỡ ngàng (xề)
Bỗng xuất hiện một ông già bán tranh (liu)
32. Rao mời giọng rất thiết tha (xang)
Hãy mua tranh để tiêu cơn sầu (xừ)
33. (--xừ--) Nhìn xem (xê)
Tố nữ trong tranh sao giống lạ lùng (xừ)
34. Người chàng mơ giây phút tương phùng (xừ)
Đã hiện ra sóng thu vời vợi (cộng)
35. Chàng đem treo tranh trước bàn (xề)
Rồi đêm ngày ngắm mãi dung nhan (liu)
36. Ôi men say chén đầy chưa cạn (cộng)
Nỗi nhớ nhung lại đến chập chồng (xề)

Lớp III. (Lớp Xề)
37. (--xề--) Nỗi lòng (xề)
Chàng __ những mơ màng (xề)
38. Đối diện __ trăng tàn (xề)__
Tưởng đến ai thân xác võ vàng (xề)
39/37. (--xề--) Bónh hình (xề)
Nàng __ ẩn hiện vội vàng (xề)
40. Tao ngộ __ bàng hoàng (xề)__
Người với tranh đôi bờ cách xa (liu)

41. Tương tư tinh sâu vướng nặng (cộng)
Học hành cũng chẳng thiết tha (u)
42. Nhưng thôi mộng đời đã phân (xang)
Lương duyên do nơi thiên định (cộng)
43. Phải đâu cõi mộng hóa thành (xề)
Chàng gạt sầu đèn sách giải khuây (liu)
44. Ngày lại ngày chàng quá ngạc nhiên (xang)
Đến buổi cơm canh ai dọn sẵn sàng (xừ)
45. (--xừ --) Hỏi han (xê)
Chẳng ai cho cũng không ai mời (xừ)

46. Trãi qua đã mấy ngày trời (xừ)
Chàng băn khoăn quyết tìm sự thật (cộng)
47. Mới rình xem xiết bao lạ lùng (xề)
Vì Tố nữ trong tranh bước ra (liu)
48. Chàng mau cầm tay đối diện (cộng)
Nàng thẹn thùng kể rõ căn nguyên (xê)

Lớp IV. (Hồi Thủ)
49/9. (--xê--) Thiếp tên Giáng Kiều (xừ
Chốn Bồng Lai vốn là tiên nữ (cống)
50/10. Bởi duyên tình ở nơi trần thế (cống)
Nên giáng phàm gá nghĩa Tú Uyên (xê)

51/11. (--xê--) Đôi lứa (cống)
Nồng thắm tình càng thiết tha (xang)
52/12. Nhắc chuyện xưa tao ngộ trước chùa (xừ)
Mối tơ lòng Nguyệt Lão kết se (u)
53/13. Cõi trần Tiên Tục sánh duyên (xê)
Bụi hồng vương vấn gót Tiên (xê)
54/14. Tạ tình đêm ngày vọng tưởng (cống)
Kết duyên lành nên nghĩa tóc tơ (xê)
55. (--xê--) Tố nữa (cống)
Rời khỏi bức tranh hoa (xang)

56. Đền đáp ý tình thiết tha (xê)
Rượu giao bôi đôi lứa thề nguyền (xừ)
57. (--xừ --) Chư Tiên (xê)
Chúc duyên , lần lượt giáng trần (xừ)
58. Muốn đổi thay nàng trổ phép thần
Mái tranh nghèo thành dinh thự nguy nga (xê)
59/11. (--xê--) Tổ ấm (cống)
Tình nghĩa mặn nồng yêu thương (xang)
60/12. Sinh một trai nối dõi tông đường (xừ)
Tuổi trưởng thành tư chất thông minh (u)

61/13. Một đêm lành gió lát trăng trong (xê)
Bỗng hạc trời đến đậu trước sân long (xê)
62/14. Cõi hồng trần không còn lưu luyến (cống)
Đôi vợ chồng cỡi hạc quy tiên (xê)
63. (--xê--) Lần giỡ (cống)
Trang sử Kỳ Ngộ Bích Câu (xang)
64. Lương duyên giai ngẫu thiên định từ lâu (xê)
Cung điệu Xàng Xê tạm định kết câu (liu)./.

[nguyenphuc]

Ủa, "nhịp nội" là nhịp ở giữa mà, sao lại là "tròn nhịp". Nhịp ngoại là nhịp như song lan chứ nhỉ. Hay là GT nhầm lẫn?

Nhịp nội là nhịp mà chữ đờn và lời ca rơi (hoặc dứt) vào chân phải (nên mới nói là tròn nhịp).
Nhịp ngoại là nhịp mà chữ đờn và lời ca rơi (hoặc dứt) vào chân trái.
Song lang là chỗ phải gõ cái song lang tại những nhịp mà đã được ấn định trong một câu đờn.
Thí dụ:

NAM AI

7. Lửa (hương) vừa đang nồng (đượm)
mà chia (ly) muôn dặm ngàn (trùng)
8. Khăn tay (lau) ngấn lệ anh (hùng)
đành lỗi (hẹn) tình chung (-)

Phụ chú:
- Chữ trong ngoặc đơn là nhịp nội.
- Chữ màu xanh (chữ chung) là nhịp ngoại. Nhịp ngoại thì chữ đờn và lời ca đều dứt vào ngay nhịp chân trái, còn lại nửa nhịp nếu chỗ không phải song lang thì đờn nhồi lại nửa nhịp hoặc bỏ trống (như dấu lặng trong tân nhạc), nếu chỗ phải gõ song lang thì tiếng song lang nằm ngoài tiếng ca và tiếng đàn (nên mới gọi là ngoại = ngoài).
- Dấu gạch trong ngoạc đơn (-) là nhịp ngoại.
- Song lang là tiếng gõ cái song lang tại những nhịp mà đã được ấn định trong mỗi câu đờn. Thí dụ trong bản Nam Ai thì song lang tại nhịp thứ 3 và 4 của mỗi câu, bản Vọng Cổ thì song lang tại nhịp thứ 24 và 32 của mỗi câu v.v...

Ngoài ra còn loại nhịp chẻ và nhịp chinh. Hai loại nhịp này rất thường dùng trong đờn tài tử. Người đờn độc (đờn độc là đờn mắc mỏ) thường hay đờn nhịp chinh. Các tiền bối đờn tài tử gọi nhịp chinh là "chinh hạt thóc", tức là chinh chỉ một chữ đờn thôi. Có nghĩa là đờn dứt trước nhịp trường canh một chữ đờn. Nếu suốt bản đờn mà nhạc sĩ cứ đờn nhịp chinh hoài thì ca sĩ khó mà giữ được nhịp mình. Chúng ta gọi là nhạc sĩ đờn nhịp chinh mà ca sĩ ca không rớt mới là lạ.

- Nhịp ngoại là chữ đờn nằm ở vị trí 1/2 của trường canh.
- Nhịp chẻ là chữ đờn nằm ở vị trí 3/4 của trường canh (giới tài tử gọi là nhịp 7 rưỡi).
- Nhịp chinh là chữ đờn nằm ở vị trí 7/8 của trường canh.

[Giang Tiên]

À, nhớ ra rồi. GT hay bị nhầm lẫn 2 cái định nghĩa này. Lúc thì nhớ nhịp nội là nhịp trong lòng nhịp, còn nhịp ngoại là nhịp ngoài. Ba hồi lại nhớ nhịp nội là nhịp sau khi ca dứt chữ, còn nhịp ngoại là ca ngay chữ.
Có bài này của nguyenphuc rồi, chắc GT không còn lẫn chỗ này nữa. Cảm ơn nguyenphuc nhiều. Giờ mới biết cả nhịp chẻ và nhịp chinh.

[khaltt]

- Nhịp ngoại là chữ đờn nằm ở vị trí 1/2 của trường canh.
- Nhịp chẻ là chữ đờn nằm ở vị trí 3/4 của trường canh (giới tài tử gọi là nhịp 7 rưỡi).
- Nhịp chinh là chữ đờn nằm ở vị trí 7/8 của trường canh.

Anh thông cảm do có quá nhiều cái không biết nên cái nào cũng muốn hỏi hết.
Nhịp 1/2 và 3/4 thì Khal hình dung được rồi và tập củng tạm, còn nhịp 7/8 nếu không cứng ca như 3/4 được không anh? và có cứng nhắc 1/2, 3/4, 7/8 hay có thể du di quá lại đựoc không? (nếu không đúng thì không được hay?)

[nguyenphuc]

Bàn thêm về "nhịp song lang":

Nhịp song lang là tiếng gõ "nghe tiếng cốc" trong các câu đờn, câu ca.
Nhịp song lang đã được ấn định sẵn trong mỗi loại bài bản, mà người sáng tác và người viết bản đờn đều có ghi rõ trong phần loại nhịp của bài bản đó.
Thí dụ:
- Loại bài bản nhịp một thì mỗi nhịp mỗi gõ song lang, như Khúc Ca Hoa Chúc...
- Loại bài bản nhịp chiếc (loại này thường là nhịp đôi - mỗi câu 2 nhịp) thì gõ song lang tại nhịp cuối câu (nhịp thứ 2) như Lý Con Sáo, Lý Giao Duyên...
- Loại bài bản nhịp tư thì gõ song lang tại nhịp thứ 3 và 4 của mỗi câu, như Xuân Tình, Nam Ai...
- Loại bài bản nhịp tám thì gõ song lang tại nhịp thứ 6 và 8 của mỗi câu, như bản Phụng Hoàng, Văn Thiên Tường...
- Loại bài bản nhịp 16 thì gõ song lang tại nhịp thứ 12 và 16 của mỗi câu, như bản Vọng Cổ nhịp 16.
- Loại bài bản nhịp 32 thì gõ song lang tại nhịp thứ 24 và 32 của mỗi câu, như bản Vọng Cổ nhịp 32.

[nguyenphuc]

À, nhớ ra rồi. GT hay bị nhầm lẫn 2 cái định nghĩa này. Lúc thì nhớ nhịp nội là nhịp trong lòng nhịp, còn nhịp ngoại là nhịp ngoài. Ba hồi lại nhớ nhịp nội là nhịp sau khi ca dứt chữ, còn nhịp ngoại là ca ngay chữ.
Có bài này của nguyenphuc rồi, chắc GT không còn lẫn chỗ này nữa. Cảm ơn nguyenphuc nhiều. Giờ mới biết cả nhịp chẻ và nhịp chinh.

Thanh Hậu có hỏi sao Ngũ Đối Thượng và Ngũ Đối Hạ ít nghe ca trong cải lương, NP có trả lời là vì những bản đó có nhiều nhịp chẻ, hơi khó ca nên cải lương sợ đào kép bị rớt nhịp, do đó không dùng.
Có nhiều người thắc mắc là có một số bài bản nghe đờn ca tài tử hay quá mà sao không thấy trong cải lương. Người hỏi vậy là không phải dân trong nghề nên không biết những bản cải lương không dùng hầu hết là những bản khó đờn khó ca, vì cấu trúc đặc thù của bài bản và cách nhịp của bài bản đó.
Thí dụ bốn bài oán tổ ca đúng dây oán rất khó, các anh chị nghe thử thì biết. Còn ca dây Hò Tư (dây đào) như Thanh Kim Huệ trong tuồng Lan và Điệp của soạn giả Loan Thảo thì không đúng hơi điệu của bài oán nên rất dễ ca.
Cải lương thường đờn ca tròn nhịp và đờn phủ trùm cho đào kép dễ nghe đờn và dễ nhịp, nếu bài bản lớn mà đờn đúng căn bản thì đào kép cải lương dễ bị rớt. Thí dụ bài Phụng Hoàng tài tử, những chỗ nhịp mô và nhịp chẻ, nhạc sĩ gõ mô (gõ thùng đờn), trong khi cải lương đờn trùm hết không chừa trống chỗ nào. Đờn gõ mô, nếu người ca yếu nhịp dễ bị lọng cọng và ca rớt nhịp, có khi vô không ăn nhịp đờn mấy chỗ gõ mô.
Nếu các anh chị để ý thì thấy đờn ca Nam Ai tài tử và Nam Ai cải lương khác nhau ở chỗ nhịp chẻ và nhịp không chẻ (cải lương không đờn nhịp chẻ theo căn bản bài bản mà đờn thành nhịp nội cho dễ ca).
Nhịp chinh rất khó ca. Người đờn nhịp chinh phải khổ luyện rất công phu, đây là loại nhịp mà người đờn độc (đờn mắc mỏ) thường hay sử dụng.