Xàng xê

[Hồng Phượng]

Thấy TT post lên còn thiếu bài Xàng Xê là một bài trong 7 bài lễ, nên chị bổ sung luôn cho đủ luôn nha !

BÍCH CÂU KỲ NGỘ
(bài này tới 64 câu nên chị gõ từ lớp thôi nha)
Cố soạn giả: Trần Ngọc Thạch

XÀNG XÊ

LỚP I

1. (...........) ...Xa xưa (xg)
Vào thời_vua Hồng Đức ( cống)
2 . Phường Bích câu một nho sinh trọ học ( cộng)
Vốn nhà nghèo tên gọi Tú Uyên (xê)
3 . (...xê...)..Trời xanh biếc (cống)
Đàn chim én báo hiệu xuân sang (xg)
4 . Cảnh vật ngoại thành Thăng Long (xê)
Rừng hoa tô điểm núi sông (liu)
5 . Phía nam ngựa xe lũ lượt ( cộng)
Chùa Ngọc hồ mở hội Vô Gia ( u )
6 . Thiện nam tín nữ gần xa (xg)
Đều rũ nhau cùng đi trẩy hội ( cộng)
7 . Áo xiêm hoa gấm lụa là ( xề)
Tứ Uyên cũng cất bước hành hương (liu)
8 . Bóng tà dương khuất sau mây bạc ( cộng)
Chàng ngồi nghỉ dưới gốc đa
9 . (...xê...) nắng chiều (xừ)
Gợi hồn thơ tình xuân lai láng (cống)
10 . Non nước em đềm như gương trong sáng (cống)
Nhìn lối về nhạt nắng hoàng hôn
11 . (...xê...) chàng bỗng thấy ( cống)
Nhẹ nhàng một chiếc lá bay (xg)
12. Nhìn xem có thơ phẩm đề (xừ)
Lối văn từ đượm vẻ bướm ong ( u )
13. Chàng nghĩ rằng có kẻ dấu tay (xê)
Vội tìm những chẳng thấy bóng ai (xê)
14. Lạ lùng lá đâu bay đến (cống)
Phải chăng là nguyệt lão mối mai (xê)
15. (...xê...) ..Gió bay (xê)
Đưa hương lẫn tiếng cười (xề)
16. Chàng trong từ phía cổng chùa ( xừ)
Có một nàng dịu dàng bước ra (xê)
17. (...xê..) Tha thướt (cống)
Hình dáng gợi lòng thiết tha (xg)
18. Ngơ ngẩn chàng đến hỏi qua (xê)
Cùng giai nhân câu chuyện đậm đà (xừ)
19. (...xừ...) Đình Quãng Văn (xê)
Bỗng nàng biến dạng mất tăm (xê)
20. Tú Uyên nuối tiếc âm thầm (xề)
Thôi cam đành ôm mối tình câm (liu)

LỚP II

21. (Lớp hò) (...hò...)..chàng (hò)
Bồi hồi_ngơ ngẫn tâm hồ (hò)
22. Lê chân lặng lẽ quay về (xề)
Đường xa như tỉnh như mê ( liu)
23. (...liu...) rồi ngày (hò)
Lại đành_xao lãng học hành (hò)
24. Lòng hằng tưởng đến giai nhân (xg)
Nghe tiếng đồn đền Bạch Mã rất thiêng (xê)
25. (...xê...) Chàng đến (cống)
Cầu khẩn tái ngộ nàng thơ (xg)
26. Đêm đến thần hiện trong mơ (xê)
"Nói cầu Đông hãy ra đón chờ"
27. (...xừ...) Mới tinh sương (xê)
Chàng liền rảo bước cầu Đông (xg)
28. Những mong nguyệt lão thấu lòng (Xề)
Kết lương duyên phỉ nguyền ước mong (liu)
29. Lòng riêng nhớ nhung vô hạn (cộng)
Càng đợi chờ càng nung nấu tâm can ( u )
30. Tú Uyên ẩn tình chứa chan (xg)
Trời đã trưa vẫn chưa thấy dạng (cộng)
31. Mối tình si sao quá ngỡ ngàng (xề)
Bỗng xuất hiện một ông già bán tranh (liu)
32. Rao mời giọng rất thiết tha (xg)
Hãy mua tranh để tiêu cơn sầu (xừ)
33. (...xừ...)..Nhìn xem (xê)
Tố nữ trong tranh sao giống lạ lùng (xừ)
34. Người chàng mơ giây phút tương phùng (xừ)
Đã hiện ra sóng thu vời vợi (cộng)
35. Chàng đem treo tranh trước bàn (xề)
Rồi đêm ngày ngắm mãi dung nhan (liu)
36. Ôi men say chén đầy chưa cạn (cộng)
Nỗi nhớ nhung lại đến chập chồng (xề)

[thaydat]

Như vậy khi kí âm chữ đàn la luôn luôn là đồng âm với chữ đàn trước nó hay chỉ có trường hợp trên?

[nguyenphuc]

Dạ, đúng vậy đó chú thaydat.
Để tránh bấm cùng một chỗ nên người xưa quy ước như vậy.
Cùng một chữ đàn mà hai âm sắc khác nhau, hai cường độ khác nhau nghe hay hơn.

[thaydat]

Bạn Nguyenphuc ơi bạn viết cho tôi xin bài rao của xàng xê đi. Để tập cho có đầu đuôi.Xin cảm ơn.

[nguyenphuc]

Chú thaydat ơi,
Người ta nói "đàn sao rao vậy".
Xàng Xê cũng là bài bắc cho nên rao bắc đại khái như rao những bài bắc khác nhưng nhấn mạnh (chú trọng) đến các chữ xừ u, xề u... và dứt câu rao là chữ U (thay vì dứt câu rao bài bắc là chữ LIU).
Rao thường là nhịp tự do nên hơi khó viết sao cho người hàm thụ nhìn mà đàn đúng. Cho nên chỉ lấy cái tinh thần như nói trên là đủ rồi.
Chú mở vài audio lên nghe và theo tinh thần đó mà "nghiên cứu".

[thaydat]

Nguyenphuc ơi chữ đàn xừ của câu đầu vô cống xê xang xừ đàn ở dây tiểu hay dây đại?

[nguyenphuc]

Thưa chú thaydat,
Chữ XỪ này bấm ở dây nhỏ (tức là chữ U).
Vì chữ XỪ (U) này thì nhịp kế tiếp sau đó mới là u u xán cồng liu (U) được.

[thaydat]

Xàng xê cải lương NSUT Ba Tu nói đàn hơi ai, còn xàng xê tài tử đàn hơi xuân. Trong khi bạn nói xàng xê thuộc hơi bắc. sao mà lộn xộn quá .Bạn nói rõ thêm vấn đề trên xin cảm ơn.

[nguyenphuc]

Trong hai mươi bản tổ cổ nhạc tài tử có hai loại bản bắc:
- Bắc nhỏ là sáu bắc
- Bắc lớn là bảy bài. Bảy bài gốc là nhạc lễ cung đình nên còn gọi là bảy bài lễ.
Như trên vừa nói, vì là thuộc loại bản bắc cho nên bắc lớn bắc nhỏ gì cũng đều là hơi bắc. Chỉ có Bài Hạ (Ngũ Đồi Hạ) có mấy câu giống nhau là: Tồn (XẠNG) cống xê xự xang (LÌU) trở hơi bài hạ nhạc lễ nên những câu có hơi này gọi là hơi nhạc (mà bây giờ người ta gọi là hơi hạ).
Như vậy Xàng Xê nằm trong bảy bài bắc lớn, cho nên thuộc hơi bắc.
Nếu nói hơi ai chắc là chỗ trở hơi qua Lớp Xề (mùi) và trong Lớp Xề, hoặc Lớp Hò.
Còn nói Xàng Xê hơi Xuân thì thật tình NP không biết.
Chú thaydat có thể nghe audio và video trên mạng để nhận xét cho rõ thêm về hơi của bản Xàng Xê.

*Ghi chú thêm: Ngày xưa người ta chơi Bài Hạ (Ngũ Đối Hạ) các tay đàn đều phải đàn Dây Nhạc. Đàn Dây Nhạc thì mới trở qua hơi Xuân Nữ được (Hát Bội thường hay đàn Bài Hạ và Xuân Nữ trở qua trở lại khi hát nam khi hát khách).
Bây giờ nghe người ta đàn Bài Hạ (Ngũ Đối Hạ) cũng là dây hò tư luôn (giống các bản bắc khác). Dây này thì khi trở qua Xuân Nữ không được. Đàn độc lập một mình bản Ngũ Đối Hạ thì được.
Dây Nhạc thì cũng lên dây y như vậy (guitar là lên Dây Lai, kìm là dây Bắc Oán), nhưng chữ đàn thì dời vị trí xuống một quãng đúng, tương đương với bậc của dây hò ba, ăn với giọng ca của Mỹ Châu.

[thaydat]

Bạn lên mạng tìm "NSUT Ba Tu giới thiệu xàng xê". Có đoạn NSUT Ba Tu nói: xàng xê lớp xề chơi theo tài tử nhịp tư đàn cho người ca là hơi xuân. còn chơi theo cải lương nhịp 8 đàn cho người ca hơi ai.

[nguyenphuc]

Mà ổng có đàn Lớp Xề hơi xuân (giống như hơi của bản Nam Xuân và Tương Giang) để minh hoạ không ?